Atalarımızın gözəl bir misalı var: "Ölü dərdi dərd olmaz, haray dirinin dərdidir."
Bu gün dəbdəbəli məzarlıqlar və toy süfrəsinə bənzəyən ehsan verilən yas mərasimlərindən danışacıyıq. Nə qədər kasıb da, varlı da olsaq öləcəyik. Məzarlarımız da itib gedəcək.Tək-tük adamlar var babalarının, babalarının ataları, yəni nəticəsi olduqları adamların qəbrini ziyarət eləyir, eləcə də tanıyır. Hərkəs edəndə öz valideyinlərini ziyarət edir. Yavaş-yavaş da baxımsız və ziyarət olunmayan qəbirlər sıradan çıxır və tamamilə itir. Qəbristanlıqda bəzən torpağın dik olmasından sadəcə bilinən qədim qəbrlərə rast gəlirik.Tikməyin bu mərmərləri qəbrlər üstə, qəlblərdə insan həyatda ikən sevgidən ev tikin. Nəyə lazımdır axı, bu bahalı mərmər daşlar ölülər üstə?! Bu mənəviyyata bağlı ruhani bir məsələdir. Müqəddəs islam dinində qəbr abidələri üstündə “park tikmək” yoxdur. Bir-biri ilə bəhs edənlər daha bahalı qəbr daşları qoymağa çalışırlar öz yaxınlarının qəbrüstü abidələrinə. İnanın, onun vəfat edən mərhuma heç bir xeyri yoxdur. Hər şeyin sadəsi gözəldir. Bəşəriyyətdə yaranan hər bir canlı yarandığı kimi də ölümə məhkumdur. Dünya yaranandan ölümdən sonraki rituallar, mədəniyyətlər, sivilizasiyalar dövrü keçib indiki zamanımıza qədər gəlib çıxıb. Yaxşı və pis adətləri ilə fərqli formalaşmış bir inanc sistemiylə həyatımızı davam edirik. Müxtəlif dinlərə baxdığımız zaman ölüm haqqındakı təəsuratlar və rituallarda bizim dinimizə bənzər və ya fərqli adət ənənələr var. Bənzər rituallar ondan ibarətdir ki, mərhum üçün həddən ziyadə dəbdəbəli mərasimlərin keçirilməsi o qədər də bəyənilmir. Çoxluğu müsəlman əhalisi olan ölkəmizdə vəfat edən şəxslərin yaxınları, doğmalar az qalır mərhumun vəfatından sonrakı xərclər üçün bəzən mülklərini satsın, eləcə də satanlar da var. Ehsan süfrələri toy süfrələrindən az fərqlənir. Hələ məzar daşlarına tökülən pullar. Qəbristanlıq gözəl olar, ancaq məsələ israfçılıqdırsa, bu bəyənilən bir məsələ deyil. Dinimiz islam, müqəddəs kitabımız QURANİ-KƏRİM deyir ki: "ALLAH sizlərin var-dövlətinizə, sahib olduqlarınıza baxmaz, qəlblərinizə, yaxşı əməllərinizə baxar." Olmazmı ki, mərmərlərə verilən o qədər pullar ehtiyaclı, xəstə insanların müalicəsinə, savab işlərə sərf olunsun və bunun savabı mərhumun ruhuna bağışlansın?! Axı dinimiz də belə məntiqlərdən yanadır. Sadə məzarları görəndə millət olaraq mərhumun yaxınlarını bəzən qınayırıq ki, maddi durumu yaxşı ola-ola niyə bahalı məzar daşı qoymayıblar?! Bu sahədə bəhs etmək də ayrı bir dərddir. İnsanlarımız nahaq yerə ictimai qınağa rast gəlməkdən çəkinirlər. Bir-birləri ilə bu barədə yarışırlar bəzən. Vəfat edən müsəlmanların öləndən sonrakı bir çox adət-ənənəsi şamanizmdən qaldığı kimi, müqəddəs dinimiz islamda bu qədər israfçılıq heç bəyənilməyən əməldir. Qonşu Türkiyə respublikasına baxaq, bir çox məzarları çox sadədir. Hələ dünyanın ən inkişaf etmiş ölkələrindən, məsələn, ABŞ-da demək olar ki, dəbdəbəli məzarlar yox səviyyəsindədir. Hamısı standart ölçüdə sadə məzarlardır. İslam deyirki: "Ölü evinə yemək bişirin aparın, dərdləri var, yemək hazırlayacaq halda deyillər." Bizim məmləkətdə isə acı da olsa verilən ehsana bəzən tənə də edilir ki, filankəsin hüzür məclisində yemək bundan da bol idi. Acınacaqlı bir durumdur. Atalar deyirki: "Qarnı tox olan qayğısız olar." Ev yiyəsinin qayğısına qalmaq lazımdır, qarnın yox. Ehtiyaclı insanlar bilmir ki, öz vəfat etmiş yaxınlarının dərdini çəksin, ya mərhum üçün gələn qonaqları qarşılamağa yas və məzar daşlarının xərclərini fikirləşsin. Sosyal durumu aşağı olan insanlar da bu dırnaqarası ictimai qınaqdan çəkinib məcbur "palaza bürün, elnən sürün" adət ənənələrinə sadiq çıxırlar. Dinimiz deyirki: "Bahalı məzar daşlarının ölüyə heç bir xeyri yoxdur." Bu sahə üzrə qatılaşmış və sərt bir psixologiyaya sahibdir millətimiz. Ümidvarıq ki, aidiyyatı qurumlar bu məsələni ciddi nəzarətə götürəcəklər.

Fərid Əmiraslanov
"AYMEDİACOMPANY.AZ" mədəniyyət şöbəsinin müdiri