Hər bir millətin tarixi onun kimliyindən xəbər verir.Vətənimiz Azərbaycanın da qədim tarixə mənsub olması danılmaz faktdır. Bu səbəbdəndir ki, Vətənimizin üzərindən zaman-zaman “qara buludlar” keçib. Çox yadellilər bu zəngin torpağı təkcə təbii sərvətlərinə görə deyil, İpək Yolunun üzərində yerləşdiyi üçün də ələ keçirməyə çalışıblar. Buna nail ola bilmədikdə isə tarixi abidələri dağıdıb məhv ediblər. Amma xalqımız tarixin bütün dövrlərində öz zəngin tarixi incilərinə sahib çıxmağı bacarıb. Vətənimizin qədim tarixə malik olmasını Azıx, Damcılı, Dağ Salahlı, Hadiqaib, Zar və s. mağaraları göstərməklə sübut etmək olar. Arxeoloqlar sübut ediblər ki, bu tarixi abidələrin kökləri nəinki orta əsrlərə, hətta enneolit dövrünə də gedib çıxır. Bütün bu tarixi abidələr haqqında zaman zaman siz dəyərli oxucularımızı tanış edəcəyik. Bu gün isə biz sizə qədim tarixə malik olan Naxçıvan şəhərində yerləşən, el arasında “Nuh yurdu” kimi tanınan, Tövrat, İncil və Qurani-Kərimdə adı keçən 124 min peyğəmbərdən biri olan Həzrəti Huh(ə) peyğəmbərin məzarüstü türbəsi haqqında danışmaq istəyirəm.

Məzarın e.ə. VI minilliyə aid olmasına baxmayaraq, tarixin müəyyən dövrlərində, VIII, XII və XXI əsrlərdə burada təmir bərpa işləri aparılmışdır. Nuhun əsl adı müxtəlif rəvayətlərdə fərqli adlarla adlandırılmışdı. Bəzilərində Əbdül-Qəffar, Əbdül Məlik, bəzilərində isə Əbdül-Əla olduğu qeyd olunmuşdur. O, həddindən artıq ağladığına görə onu Nuh deyə çağırırdılar. Onun xüsusiyyətlərində yazırlar ki, sifəti nazik, hündür boylu, iri gözlü, nazik baldırlı və dərisi buğdayı rəngli bir kişi idi. Gözəl bəyana və güclü məntiqə malik idi. Nuh peyğəmbər indiki insan nəslinin ikinci atası sayılır. Məhəmməd Baqir Məclisi "Biharul-ənvar" (Nurlar dəryası) kitabında yazır ki, yer əhli Nuhun ömründə ixtilaf edirlər. Onun 1000, 1450, 2300 və yaxud 2500 il yaşadığını təxmin edilir. Yazını oxuyanlar əlbəttə ki, bir insanın bu qədər yaşamasına tərəddüd edəcəkdir. Bu səbəbdən Quranı-Kərimin 29-cu surəsi olan Ənkəbut surəsinin 14 və 15-ci ayələrini olduğu kimi sizlərə çatdırıram:
14-cü ayə - “Biz Nuhu öz tayfasına (peyğəmbər) göndərdik. Nuh onların arasında min ildən əlli il əskik (doqquz yüz əlli il) qaldı. Onlar zülm edərkən tufan onları yaxaladı.”
15-ci ayə - “Biz onu (Nuhu) və onunla birlikdə gəmidə olanları (tufan bəlasından) qurtardıq və bunu (bu hadisəni) aləmlərə (insanlara, sonrakı nəsillərə) bir ibrət etdik.”

Müqəddəs kitabın bu ayələrindən görünür ki, Həzrəti Nuh(ə) insanlar arasında 950 il yaşayıbsa, Nuh tufanından sonra da bir o qədər yaşasa ortalama yaş 2000 ilə çatır. Məqsədim sizləri bu fikirlərlə yormaq deyil. Nuh tufanından sonra onun dünyada hansı bölgədə məskunlaşmasıdır. Belə rəvayət edirlər ki, Həzrəti Nuh(ə) Allahın əmri ilə öz qövmü ilə birlikdə düzəltmiş olduğu gəmidə məskunlaşmışdır. Vaxt keçdikcə suyun səviyyəsi aşağı düşməyə başlayır və bu zaman gəmi bərk bir qayaya dəyir. Nuh(ə) deyir: “Yaman ağrılı daş oldu bu.” Bir qədər keçəndən sonra gəmi daha bir qayaya dəyir, bu zaman o deyir: “Bu ağrı bayaqkı ağrı qədər olmasa da amma kəmçi də deyil”. Başqa bir rəvayətdə isə deyilir ki, Nuhun gəmisi iri bir dağa dəyərkən dağ haçalanıb, yəni ikiyə bölünüb. Bundan sonra Nuhun gəmisi bir qayaya yan alıb və beləliklə Həzrəti Nuh (ə) öz qövmü ilə bura çıxış edərək burda məskunlaşmışdır.

Xalq etimologiyasına və mötəbər tarixi qaynaqlara görə, Naxçıvan sözünün mənası “nəqş-i-cahan”, yəni “dünyanın bəzəyi”, “dünyanın naxışı” kimi sözlərdən yaranmışdır, başqa bir toponimlərdə isə isə bu adın “nuh çıxan”, “nuh çovan”, “nuhun diyarı” kimi sözlərdən yaranmışdır. Yuxarıda qeyd etdiyimiz rəfayətə diqqət etsək və məntiqə əsaslansaq bu sözlər bir birini tamamlayır. Beləki, dünyanı su basdıqdan sonra ilk insanın məskən saldığı yerlər, dünyaya naxış vuraraq dünyanı bəzəyən insan Həzrəti Nuh(ə) və tərəfdaşlarının çıxdığı diyarlar sayılır. Onu da qeyd edim ki, indi Nuh(ə) məzarüstü türbəsindən baxdıqda rəvayətdə adı çəkilən Haçadağ (İlandağ), Kəmki dağı, Gəmi qaya, Ağrı dağının gözlə görülməsi mümkündür. Bu da onu bir daha sübut edir ki, böyük tufandan sonra ilk insanların yaşamağa başladığı yerlər Naxçıvan ərazisi olmuşdur. Göstərilən şəklə diqqətlə baxdıqda bunları görmək mümkündür.

Həzrəti Nuhun(ə) illərlə itən qəbrinə gəldikdə isə burada sonradan qəbirüstü türbənin tikilməsinə əsaslar XIX əsrin 80-ci illərində Naxçıvanda maarifçiliklə məşğul olan K.A.Hikitinin “Naxçıvan şəhəri və Naxçıvan mahalı” adlı kitabında olan illüstrasiyalar, Bəhruz Kəngərlinin 1919-cu ilə aid olan rəsm əsərləri, sovet hakimiyyəti dövründə buradan çəkilən foto şəkillər bir daha sübut etdi ki, Nuh Nəbinin məkanı və itmiş qəbri Naxçıvanda yerləşir. Elmi araşdırmalar nəticəsində Nuh peyğəmbərin məzarüstü türbəsinin yeri təyin olunub, aparılan arxeoloji qazıntı zamanı türbənin özülü, naxış elementləri tapılaraq bərpa işlərinə başlanılıb. Türbə 3 hissədən — sərdabə, yerüstü məqbərə və konusvari örtükdən ibarətdir. Bərpa zamanı kərpic, kaşı və müxtəlif naxış elementlərindən istifadə edilib.

Türbənin hündürlüyü 15 metr 50 santimetr, eni isə 7 metr 50 santimetrdir. Nuh peyğəmbərin məzarüstü türbəsi səkkiz guşəlidir. Türbənin özülü tapılarkən səkkiz guşəli və girişinin qərb istiqamətdən olduğu müəyyənləşdirilib. Ona görə də bərpa zamanı türbənin əvvəlki görkəminin yaradılmasına ciddi diqqət yetirilib. "Nuh peyğəmbərin Naxçıvan şəhərindəki məzarüstü türbəsinin bərpa edilməsi haqqında" Naxçıvan MR Ali Məclisinin sədrinin 2006-cı il 28 iyun tarixli sərəncamından sonra Naxçıvan şəhərində türbənin yeri dəqiqləşdirilib. Türbə Muxtar Respublikanın Nazirlər Kabineti yanında Elmi-Bərpa İstehsalat İdarəsi tərəfindən bərpa edilib.

Başqa mənbələrdə Həzrəti Nuhun məzarının Nəcəf şəhərində olması iddia edilir. Lakin Naxçıvanda aparılan elmi arxioloji tədqiqatlar, sərdabədən aşkarlanan tapıntılar, yerli toponim və rəvayətlər əsas verir ki, bəşəriyyətdə yenidən təşəkkül tapmış insan övladının qədimi, ikinci atası adlandırılan Həzrəti Nuhun (ə) qəbri məhz bizim Azərbaycanımıza məxsusdur.