Bildiyiniz kimi, imperiyalarımızın mövcudluğu və yeni torpaqların ələ keçirilməsi ilə, hakimiyyət ilə yanaşı, bu ərazilərdə mədəniyyətimiz də yayılırdı. Ölkəmizin bölgədəki prestij və hörməti xalqımızın mədəni irsini digər xalqların qəbul etdiyi standart halına gətirdi. Bu gün sizə Azərbaycanla əlaqəli olan bəzi mədəniyyət nümunələri barədə danışmaq istəyirik və gələcəkdə bu mövzunu davam etdirəcəyik.
Şervani - Şirvandan gələn Hindistan milli geyimi?
Bu gün Hindistanlıların və bölgənin digər xalqlarının məşhur geyim formasi olan - Şervani haqqında maraqlı məlumatları sizinlə bölüşmək istəyirik. Bu adın Azərbaycandakı tarixi Şirvan bölgəsi ilə eynilik təşkil etməsi təsadüfdürmi?
Şervani - kişilərin Cənubi Asiya ölkələrində (Əfqanıstan, Banqladeş, Butan, Hindistan, Nepal, Maldiv adaları, Pakistan, Şri Lanka) geydiyi qısa palto və ya pencəyə deyilir. Ənənəvi olaraq Hindistan aristokratiyası ilə əlaqələndirilir.
Şervani geyimi İngilis Hindistaninda 18-ci əsrdə, hind-türk çapkanı və çokxanın İngilis sərdari (frak) ilə birləşməsi şəklində ortaya çıxdı.
Şervan sözü Cənubi Qafqaz bölgəsindəki (müasir Azərbaycan ərazisinin bir hissəsi) Şirvan xalqlarının geyiminə aiddir. Bu bölgənin mədəniyyəti Cənubi Asiyadakı Moğol imperiyasi sarayinin sənətinə və mədəniyyətinə ciddi təsir göstərmişdir. Mümkündür ki, məhz bu dövrlərdə bu geyim bu təsirlər nəticəsində mənimsələndi. Səfəvilərin və Nadir şahın gücünü bu bölgədəki təsirini və hakimiyyətini də unutmamaq lazimdir.
Pakistanın qurucusu Məhəmməd Əli Cinna, Pakistan müstəqillik qazandıqdan sonra tez-tez şervani geyinərək, onu Pakistanın milli geyiminə çevirdi. Onun sözlərinə görə sifarişnən tikdirdiyi 200-dən çox bu qəbildən xüsusi geyimi var.
Hindistanda, qışda rəsmi qəbullar zamanı geyilir. Şri Lankada İngilis müstəmləkə dövründə şervanini hərbi mundir kimi geyinirdilər. Diplomatik xidmət bundan xaricdəki rəsmi tədbirlərdə istifadə etməyə borclu idi.
Şervani tez-tez Hindistan, Pakistan və Banqladeş kürəkənləri tərəfindən toy geyimi kimi istifadə olunur.
Çovqan
Çovqan - milli Azərbaycan atçılıq komanda idman oyunudur. Müasir at polosu oyununun əcdadıdir. Çovqan oyununu (indi poloda olduğu kimi) yalnız çox varlı insanlar oynaya bilər, çünki çovqan xüsusi hazırlanmış atlar tələb edir. Tarixən bu oyun novünü, azərbaycanlı aristokratlar və hətta yerli şahların ailə üzvləri oynayirdilar. İngilislər oyunun Avropada və dünyada yayılmasında və inkişafında böyük rol oynadılar. Beləliklə, 19-cu əsrdə Hindistandan İngiltərəyə gətirilən çovqan oyunu getdikcə populyarlaşdı və yeni qaydaların tətbiqi bu oyunun Avropa və Amerikada sürətlə yayılmasına kömək etdi. İngilislərin təşəbbüsü ilə bu oyun cari adını aldı - at polosu və 1900-cü ildə Parisdə keçirilən II Olimpiya Oyunlarının proqramına daxil edildi.
Şərif Məhəmməd Mənsur Mübarəkşah bu oyunu kitabında belə təsvir edir:
... Sənətkarlar tərəfindən icad edilən çovğan oyununa gəlincə, bunun faydasi odur ki, bütün silah istifadəsi - ox ataraq qilinci qinina salinmasi hərəkətlərinə əsaslanır. Hədəfi nişana alinmasi isə diqqətə əsaslanır. Qilincin qinina taxilmasi və çixarilmasi hərəkəti - adətə çevirilsin deyə, əl isə məşq olunmaği üçün.
Bir insanın atışını necə vuracağını və necə - bir atı da bilməlisən. Və hər bir silahın öz xüsusiyyətləri vardir. Beləliklə, düşmənə döyüşdə və ya hədəfə atişda və ya yırtıcı heyvanlara atəş etdikdə oxu eyni dərəcədə ata bilməzsiniz və “maydan” nizəsinin sahədə istifadəsi ilə əlaqədar söyləmək olar.
Bu sahədə mahir ustaliğa sahib Mülük Rüstəm, İsfəndiyar, Söhrab və Fərəmurzu tanimaq lazimdi.
İp dartma və gözəl at minmə də faydalı oyunlardır. Peşəkarlar qılıncoynatma yerinə çovğan oynamaği tapşırırlar ki, adam dözümlü olsun və əllərinin dərisi bərkisin, barmaqları güclü və çevik olsun və qılıncoynatma zamanı qilincdan istifadə etmək, toppuz və döyüş baltası ilə vurmaq vərdiş halina gətirilsin, bütün şərtlərdə və bütün mövqelərdə düşmənin başını kəsmək asanlaşsin və atlılar mübarizənin və çırpınmanın dadını bilsinlər. Çovğan oyunu döyüş meydanındakı duel ilə bərabər tutulur ...