Günümüzdə hər hansı bir itən əşyanı tapan şəxsin mükafatlandırılması əsasən onun sahibinin səxavətinə bağlı olur. Yəni əşyanı tapan şəxsə hər hansı formada bəxşişin verilib-verilməməsinə qarşı tərəf qərar verir. İtən əşyalarla bağlı verilən elanlarda onu tapıb təhvil verənin mükafatlandırılacağı vəd edilir.
Bəs qanunvericiliyə görə, belə şəxslərə bəxşiş verilməlidirmi?
Mülki Məcəlləyə görə, itirilmiş əşyanı tapan şəxs tapıntı barədə onu itirmiş şəxsə, onun mülkiyyətçisinə, səlahiyyətli şəxsə və ya əgər mülkiyyətçi məlum deyilsə, polisə dərhal xəbər verməli və həmin əşyanı verməlidir.
Şəxs tapılmış itən əşyanı qəbul edirsə, onu tapan şəxs tapılmış əşyanın dəyərinin beş faizinədək miqdarda bəxşiş tələb edə bilər. Bundan başqa, əşyanı tapan şəxs ondan əşyanın saxlanması xərclərinin əvəzini ödəməyi də istəyə bilər. Əmlakı tapan şəxs bu barədə məlumat verməyibsə və ya onu gizlətməyə çalışıbsa, bu halda bəxşiş almaq hüququ olmur.
Əşyanı tapan şəxs bu barədə polisə xəbər verdiyi vaxtdan 1 il müddət keçdikdən sonra əmlakın (əşyanı tapan şəxsə onun sahibi məlum olduğu və ya mülkiyyətçinin əşyanın itməsi barədə polisə bildirildiyi hallar istisna olmaqla) sahibi olmaq hüququ əldə edir. Əşyanı tapan şəxs ondan imtina edirsə, səlahiyyətli orqan 1 il keçdikdən sonra əşyanı hərracda sataraq fayda götürə bilər. Əşya azqiymətli olarsa, səlahiyyətli orqan onu pulsuz özgəninkiləşdirə və ya məhv edə bilər.
Əgər tapıntı heyvan və ya tez xarab olan məhsuldursa, yaxud saxlanması böyük xərc tələb edirsə, 1 illik müddət tətbiq olunmur. Bu zaman əmlak özgəninkiləşdirilərək əldə edilmiş məbləğ əmlakın mülkiyyətçisinə qaytarılır.
Qanunvericilik hətta dəfinə - torpağa basdırılmış və ya başqa üsulla gizlədilmiş pul və ya digər əşyaların tapılması məsələsinə də aydınlıq gətirir. Belə ki, Mülki Məcəlləyə görə, tapılan dəfinənin mülkiyyətçisini bəlli etmək mümkün olmadıqda, onun gizlədildiyi əmlakın (torpaq sahəsinin, tikilinin və s.) mənsub olduğu şəxslə onu aşkar etmiş şəxsin mülkiyyətinə verilir. Onların arasında hər hansı bir razılaşma olmadıqda, tapıntıya bərabər şəkildə sahib olurlar.
Lakin dəfinə onun gizlədildiyi torpaq sahəsinin və ya digər əmlakın mülkiyyətçisinin razılığı olmadan qazıntı aparan və ya sərvət axtaran şəxs tərəfindən aşkar edildikdə, torpaq sahəsinin və ya əmlakın mülkiyyətçisinə verilməlidir.
Aşkar edilən dəfinə tarix və ya mədəniyyət abidələrinə aid, elmi dəyəri olduqda dövlət mülkiyyətinə verilməlidir. Bu zaman onun gizlədildiyi torpaq sahəsinin və ya digər əmlakın mülkiyyətçisi və onu aşkar etmiş şəxs birlikdə sərvətin dəyərinin 50 faizi miqdarında bəxşiş almaq hüququna malikdirlər.
Bu şəxslərin özləri ayrı qayda müəyyənləşdirməyiblərsə, bəxşiş onların arasında bərabər bölünür. Dəfinə onun gizlədildiyi əmlakın sahibinin razılığı olmadan qazıntı aparan və ya sərvət axtaran şəxs tərəfindən aşkar edildikdə, bəxşiş bütünlüklə əmlakın mülkiyyətçisinə verilir.
Ceyhun Həmid
Qafqazinfo.az
Bəs qanunvericiliyə görə, belə şəxslərə bəxşiş verilməlidirmi?
Mülki Məcəlləyə görə, itirilmiş əşyanı tapan şəxs tapıntı barədə onu itirmiş şəxsə, onun mülkiyyətçisinə, səlahiyyətli şəxsə və ya əgər mülkiyyətçi məlum deyilsə, polisə dərhal xəbər verməli və həmin əşyanı verməlidir.
Şəxs tapılmış itən əşyanı qəbul edirsə, onu tapan şəxs tapılmış əşyanın dəyərinin beş faizinədək miqdarda bəxşiş tələb edə bilər. Bundan başqa, əşyanı tapan şəxs ondan əşyanın saxlanması xərclərinin əvəzini ödəməyi də istəyə bilər. Əmlakı tapan şəxs bu barədə məlumat verməyibsə və ya onu gizlətməyə çalışıbsa, bu halda bəxşiş almaq hüququ olmur.
Əşyanı tapan şəxs bu barədə polisə xəbər verdiyi vaxtdan 1 il müddət keçdikdən sonra əmlakın (əşyanı tapan şəxsə onun sahibi məlum olduğu və ya mülkiyyətçinin əşyanın itməsi barədə polisə bildirildiyi hallar istisna olmaqla) sahibi olmaq hüququ əldə edir. Əşyanı tapan şəxs ondan imtina edirsə, səlahiyyətli orqan 1 il keçdikdən sonra əşyanı hərracda sataraq fayda götürə bilər. Əşya azqiymətli olarsa, səlahiyyətli orqan onu pulsuz özgəninkiləşdirə və ya məhv edə bilər.
Əgər tapıntı heyvan və ya tez xarab olan məhsuldursa, yaxud saxlanması böyük xərc tələb edirsə, 1 illik müddət tətbiq olunmur. Bu zaman əmlak özgəninkiləşdirilərək əldə edilmiş məbləğ əmlakın mülkiyyətçisinə qaytarılır.
Qanunvericilik hətta dəfinə - torpağa basdırılmış və ya başqa üsulla gizlədilmiş pul və ya digər əşyaların tapılması məsələsinə də aydınlıq gətirir. Belə ki, Mülki Məcəlləyə görə, tapılan dəfinənin mülkiyyətçisini bəlli etmək mümkün olmadıqda, onun gizlədildiyi əmlakın (torpaq sahəsinin, tikilinin və s.) mənsub olduğu şəxslə onu aşkar etmiş şəxsin mülkiyyətinə verilir. Onların arasında hər hansı bir razılaşma olmadıqda, tapıntıya bərabər şəkildə sahib olurlar.
Lakin dəfinə onun gizlədildiyi torpaq sahəsinin və ya digər əmlakın mülkiyyətçisinin razılığı olmadan qazıntı aparan və ya sərvət axtaran şəxs tərəfindən aşkar edildikdə, torpaq sahəsinin və ya əmlakın mülkiyyətçisinə verilməlidir.
Aşkar edilən dəfinə tarix və ya mədəniyyət abidələrinə aid, elmi dəyəri olduqda dövlət mülkiyyətinə verilməlidir. Bu zaman onun gizlədildiyi torpaq sahəsinin və ya digər əmlakın mülkiyyətçisi və onu aşkar etmiş şəxs birlikdə sərvətin dəyərinin 50 faizi miqdarında bəxşiş almaq hüququna malikdirlər.
Bu şəxslərin özləri ayrı qayda müəyyənləşdirməyiblərsə, bəxşiş onların arasında bərabər bölünür. Dəfinə onun gizlədildiyi əmlakın sahibinin razılığı olmadan qazıntı aparan və ya sərvət axtaran şəxs tərəfindən aşkar edildikdə, bəxşiş bütünlüklə əmlakın mülkiyyətçisinə verilir.
Ceyhun Həmid
Qafqazinfo.az
