Son vaxtlar mütəmadi olaraq geomaqnit qasırğasının baş verməsi haqqında məlumatlar oxuyuruq. Məsələn, təkcə bu ilin mart ayında iki dəfə çox güclü maqnit qasırğası qeydə alınıb. Maraqlıdır, geomaqnit qasırğalarının yaranma səbəbləri nədir? Bu hadisə niyə tez-tez müşahidə edilir?
Mövzu ilə bağlı Coğrafiya İnstitutunun şöbə müdiri Ənvər Əliyev bizimlə söhbətində bildirdi ki, son günlər Günəşin daxilindəki aktivlik geomaqnit qasırğası ilə nəticələnib: “Günəşdə bu proses hər 11 ildən bir təkrarlanır. Günəş səthinin maqnit ləkələri ilə örtülü olan hissəsində partlayış nəticəsində əmələ gələn qızmar buludlar Yer kürəsinə yayılır. Bu zaman Günəşdən plazmaların, ionların tullantısı şəklində çox böyük enerji ayrılır. Bunun Günəş-Yer əlaqələrinə çox böyük təsiri var. Biz Yerin maqnit sahəsinin olduğu sferanın içində olduğumuzdan bu proses həm kommunikasiya xətlərinə, süni peyklərin orbitinə, o cümlədən insanların sağlamlığına təsir edir”.
Tibb elmləri doktoru, professor Adil Qeybulla deyir ki, adətən, meteohəssas insanlar təbiətin şıltaqlıqlarına, maqnit qasırğalarına, atmosfer havasının təzyiqinə, havanın soyuyub-istiləşməsinə çox həssas reaksiya verirlər: “Bu zaman onların təzyiqi qalxır, insan haldan-hala düşür. Bu şəxslər daha diqqətli olmalıdırlar. Bu cür insanlar nələrə diqqət etməlidir deyə, öz həkimləri ilə məsləhətləşməlidir. Bu cür insanlar həmin ərəfədə mümkün qədər ev şəraitində olmalı, uzun müddət bayırda olmamalıdırlar. Ümumiyyətlə, insanların orqanizmi təbiətin mövcud şıltaqlıqlarına, o cümlədən, maqnit qasırğasına qarşı davamlıdır və ona adaptasiya oluna bilir. Məsələn, təsadüfi deyil ki, bu qasırğanın neqativ təsirlərini yalnız bir qrup insan öz üzərində hiss edir. Hansı ki, bu, birbaşa təmasda olur. Geomaqnit qasırğası deyilən dalğada, sadəcə olaraq, yayılmış maqnit sahəsindən söhbət gedir. Bu dalğalar bioloji hüceyrələrin iş prosesini pozur, xüsusilə də bu sinir hüceyrələrinə aiddir. Müxtəlif sinir pozuntuları, yuxusuzluq, qan təzyiqinin artması və sairə kimi hallar yarada bilər. Əlbəttə, əvvəlcədən meteohəssas insanlar müəyyən tədbirlər görməlidir. Maqnit qasırğasının təsirinin ilkin əlamətləri müxtəlif ola bilər. Hətta bayılma belə baş verə bilər. Bundan başqa, baş ağrısı, təzyiqin oynaması, ürək ağrıları, xəstənin haldan hala düşməsi, spazmalar, ürək döyüntüləri kimi əlamətlər mümkündür. Bunları özündə hiss edən insanlar həkimə müraciət etməlidir”.
Tarixin ən böyük geomaqnit qasırğası
1859-cu ildə baş verən fırtına 10-cu günəş dövriyəsinin nəticəsində əmələ hələn qasırğa idi. Bu qasırğa, həmçinin Karrinqton hadisəsi də adlanır.
Bu zaman ərzində - 1859-cu il avqustun 28-dən 1859-cu il sentyabrın 2-dək Günəşdə çoxsaylı ləkələr müşahidə edilib. Sentyabrın 1-də günortadan əvvəl həvəskar britaniyalı astronomlar Riçard Karrinqton və Riçard Hocson günəşin parlaması ilə bağlı ilk müşahidələri aparıblar. Ümumilikdə 17,6 saat çəkən proses böyük bir tac kütləsi atılmasının (CME) birbaşa Yerə düşməsinə səbəb olub. Belə bir səyahət adətən üç-dörd gün çəkir. İkinci kütlə isə çox sürətlə hərəkət edərək hər kəsin təəccübünə səbəb olub. Buna əsas səbəb birinci maddə kütləsinin yolda ətrafdakı günəş küləyinin plazmasını təmizləməsi idi.
Beləliklə, indiyə qədər qeydə alınan ən böyük geomaqnit qasırğası baş verdi. Avrora bütün dünyada, hətta şimal yarımkürəsindəki Karib hövzəsindən də göründü; Qayalı dağların üstünə səpilən hissəciklər o qədər parlaq idi ki, qızıl mədənçiləri səhərin açıldığını düşünmüşdülər. Deyilənə görə, Şimal-Şərqi Amerikada yuxudan oyanan insanlar avroranın işığı sayəsində qəzet oxuya biliblər.
Mövzu ilə bağlı Coğrafiya İnstitutunun şöbə müdiri Ənvər Əliyev bizimlə söhbətində bildirdi ki, son günlər Günəşin daxilindəki aktivlik geomaqnit qasırğası ilə nəticələnib: “Günəşdə bu proses hər 11 ildən bir təkrarlanır. Günəş səthinin maqnit ləkələri ilə örtülü olan hissəsində partlayış nəticəsində əmələ gələn qızmar buludlar Yer kürəsinə yayılır. Bu zaman Günəşdən plazmaların, ionların tullantısı şəklində çox böyük enerji ayrılır. Bunun Günəş-Yer əlaqələrinə çox böyük təsiri var. Biz Yerin maqnit sahəsinin olduğu sferanın içində olduğumuzdan bu proses həm kommunikasiya xətlərinə, süni peyklərin orbitinə, o cümlədən insanların sağlamlığına təsir edir”.
Tibb elmləri doktoru, professor Adil Qeybulla deyir ki, adətən, meteohəssas insanlar təbiətin şıltaqlıqlarına, maqnit qasırğalarına, atmosfer havasının təzyiqinə, havanın soyuyub-istiləşməsinə çox həssas reaksiya verirlər: “Bu zaman onların təzyiqi qalxır, insan haldan-hala düşür. Bu şəxslər daha diqqətli olmalıdırlar. Bu cür insanlar nələrə diqqət etməlidir deyə, öz həkimləri ilə məsləhətləşməlidir. Bu cür insanlar həmin ərəfədə mümkün qədər ev şəraitində olmalı, uzun müddət bayırda olmamalıdırlar. Ümumiyyətlə, insanların orqanizmi təbiətin mövcud şıltaqlıqlarına, o cümlədən, maqnit qasırğasına qarşı davamlıdır və ona adaptasiya oluna bilir. Məsələn, təsadüfi deyil ki, bu qasırğanın neqativ təsirlərini yalnız bir qrup insan öz üzərində hiss edir. Hansı ki, bu, birbaşa təmasda olur. Geomaqnit qasırğası deyilən dalğada, sadəcə olaraq, yayılmış maqnit sahəsindən söhbət gedir. Bu dalğalar bioloji hüceyrələrin iş prosesini pozur, xüsusilə də bu sinir hüceyrələrinə aiddir. Müxtəlif sinir pozuntuları, yuxusuzluq, qan təzyiqinin artması və sairə kimi hallar yarada bilər. Əlbəttə, əvvəlcədən meteohəssas insanlar müəyyən tədbirlər görməlidir. Maqnit qasırğasının təsirinin ilkin əlamətləri müxtəlif ola bilər. Hətta bayılma belə baş verə bilər. Bundan başqa, baş ağrısı, təzyiqin oynaması, ürək ağrıları, xəstənin haldan hala düşməsi, spazmalar, ürək döyüntüləri kimi əlamətlər mümkündür. Bunları özündə hiss edən insanlar həkimə müraciət etməlidir”.
Tarixin ən böyük geomaqnit qasırğası
1859-cu ildə baş verən fırtına 10-cu günəş dövriyəsinin nəticəsində əmələ hələn qasırğa idi. Bu qasırğa, həmçinin Karrinqton hadisəsi də adlanır.
Bu zaman ərzində - 1859-cu il avqustun 28-dən 1859-cu il sentyabrın 2-dək Günəşdə çoxsaylı ləkələr müşahidə edilib. Sentyabrın 1-də günortadan əvvəl həvəskar britaniyalı astronomlar Riçard Karrinqton və Riçard Hocson günəşin parlaması ilə bağlı ilk müşahidələri aparıblar. Ümumilikdə 17,6 saat çəkən proses böyük bir tac kütləsi atılmasının (CME) birbaşa Yerə düşməsinə səbəb olub. Belə bir səyahət adətən üç-dörd gün çəkir. İkinci kütlə isə çox sürətlə hərəkət edərək hər kəsin təəccübünə səbəb olub. Buna əsas səbəb birinci maddə kütləsinin yolda ətrafdakı günəş küləyinin plazmasını təmizləməsi idi.
Beləliklə, indiyə qədər qeydə alınan ən böyük geomaqnit qasırğası baş verdi. Avrora bütün dünyada, hətta şimal yarımkürəsindəki Karib hövzəsindən də göründü; Qayalı dağların üstünə səpilən hissəciklər o qədər parlaq idi ki, qızıl mədənçiləri səhərin açıldığını düşünmüşdülər. Deyilənə görə, Şimal-Şərqi Amerikada yuxudan oyanan insanlar avroranın işığı sayəsində qəzet oxuya biliblər.
