Lev Tolstoy deyir ki: “Sevgi ilə məharət bir araya gələndə, sənət incisi yaranar.”
Bu fitri istedaddır. O istedadı sevgiylə birləşdirməyi bilən adamlar sənətkar olur. İstedad ALLAH vergisidir, onu yalnız təhsil ilə püxtələşdirmək olur. Təhsillə istedad əldə etmək mümkün deyil.Tarix boyu incəsənətin istənilən qolunda fəaliyyət göstərən sənətkarların bu sahədə çox əziyyət çəkdiyini görmüşük. Bu əziyyət dövrlərə görə rəngini dəyişib. Məsələn, hələ sovetlər dönəmində senzuranın ən güclü zamanlarında belə bir deyim vardı: ”Sənətkar günortaya qədər ac qalar.” Bir sözlə, günortadan sonra mütləq sənətkara müraciət olunar, iş görər, pul qazanar. Nə isə ki, boş qalmaz, günün sonunda istədiyi qazancı əldə edər. Bu indiki dövr üçün də belədirmi? Təbii ki, xeyr. Nəinki günortaya qədər, bəzən sənətkarlar illərlə ehtiyyac sahibi kimi qalır. Bəlkə dövrün inkişafı, müasir və elektron musiqilərin daha dəbdə olması klassikanı üstələyib?? Hər halda, nə qədər sivilizasiyaya uğrasa da klassika həmişə dəbdə olur və müştəriləri, dinləyiciləri heç vaxt əskik olmur, tələbat olur həmişə. Ancaq son dövrlər incəsənətimiz elə deformasiyaya uğrayıb ki, klassik musiqi, o cümlədən, milli musiqimiz, muğamımız, tarımız, kamanımız yaddan çıxmaqla, bu sahədə xidmət göstərən xalq musiqiçilərinin də tamamilə kənarda qalmasına səbəb olub. Biz musiqi diktaturası yarada bilmərik. Bu demokratiyaya ziddir. Hərkəs öz sevdiyi musiqiyə qulaq asmalıdır. Ancaq janrından asılı olmayaraq keyfiyyətli musiqiyə. Küçə musiqisinin efirlərə ayaq açması incəsənətin məhvidir. Tarixin heç bir dövründə sənətkarlar bu qədər əziyyət çəkməyib. Məlum məsələdir ki, televiziyalarda cəmiyyətə göstərilən keyfiyyətsiz musiqiləri toplum bəzən nümunə olaraq götürür. Çoxluq düşünür ki, məsələn, Əhməd yaxşı ifaçı olmasa, onu efirə çıxarmazlar. Deməli, o yaxşı ifaçıdır ki, efirə dəvət alır. Əhmədin xalqa təqdim etdiyi musiqi isə dinləyici tərəfindən normal qarşılanır, sevilir. Çünki bizim məmləkətdə sənət meyyarını əvvəldən televiziyalarımız qoyduğuna görə, musiqi zövqünün pozulmasında da birbaşa televiziyaların rolu və günahı böyükdür. Zövq pozulandan sonra isə artıq ifaçının efirə və ya sosyal platformalardaki təqdim etdiyi “musiqilər” tamaşaçılara xoş gəlir, dinləyib öz sosyal platformalarında paylaşırlar. Bu dəfə isə artıq televiziyalar sosyal aləmdə özlərinin yaratdığı dırnaqarası musiqi zövqünə uyğun ifa edən ifaçıları kütlənin reytinqini qazanmaqçün efirlərə dəvət edirlər. Nəticə etibarı ilə kommersiya televiziyalarının məqsədli şəkildə yaratdığı “mədəniyyət” cəmiyyətdə sevilməyə başlayır. Beləcə, əsl sənətkarlar qalır kənarda, kommersiya məqsədli, musiqi sahəsində heçnə bilməyənlər meydan sulayırlar. Azərbaycanımızın acı reallıqlarından biri də məhz bu problemdir. Təsəvvür edin, ən ali musiqi məktəbini bitirən və təhsil ocaqlarında milli, klassik musiqilərimizdən dərs keçən pedaqoqlar, görkəmli sənətkarlar, gənc incəsənət adamları, ömrünü incəsənətə həsr etmiş sənətçilər qalıb kənarda, ən aşağı səviyyəli, özünə “musiqiçi” deyənlər isə xalq tərəfindən el şənliklərinə yüksək məbləğdə qonorarlarla dəvət olunurlar. Bəzən televiziyalara çıxan bir çox şou-biznes aləminin adamları efirdə bu problemlərdən danışmırlar, çünki əsl sənətkarların efirlərə ayaq açması onlara sərf eləmir. Həqiqətlər təbliğ olunsa, bu adamların heç biri bu məmləkətdə bir qəpik pul qazana bilməyəcəklər, heç kim onları öz tədbirlərinə dəvət etməyəcək təbii ki. Danışanda birlikdən, musiqiçilikdən danışanlar, efirdə bir-birinə atmacalar atıb, şou göstərənlər əlbəttə bir dəfə kasıb sənətkar dostlarının sosyal problemlərindən, şadlıq evlərinin 5-10 manat puluna möhtac qalmalarından danışmaz. 2-3 ali musiqi ocağı bitirmiş musiqiçinin 25-30 manata şadlıq evlərində işləməyindən, dolana bilməməyindən, efirlərə dəvət olunmamasından, sosyal problemlərlə üzləşməsindən danışmaz. Məlum məsələdir ki, musiqiçi toylarla, el şənlikləri ilə qazanc əldə edir. Bu sahədə də böyük və həllini tapmayan problemlər var. Bir çox şadlıq evlərində musiqiçilərə rəhbər şəxslər tərəfindən olunan hörmətsizliyə musiqiçilər tərəfindən göz yumulur. Şadlıq evlərində musiqiçilərə elə yerlər var ki, Allahın bir stəkan çayını, yeməyini vermirlər. Menyunun qiymətlərini 10 dəfə artıran şadlıq evləri musiqiçilərin əmək haqlarını yüksəltmir. Məsələn, istehlak məsələləri ilə yanaşsaq, ətin qiyməti 8 manata olanda 25-30 manat maaş alan musiqiçilər ət 15-20 manatdır yenə eyni maaşı alır.Bu musiqiçinin bəyəm evi, saxladığı ailə uşağı yoxdur? Bu musiqiçi evinə bazarlıq eləmir? Bəyəm musiqiçi burada qazanıb- xərcləmir? Şadlıq evlərinin bazarkomları bəyəm, müdirlərinə bazardan aldığı malların qaiməsini göstərəndə, onlar görmürlər ki, qiymətlər əl yandırır və qiymət vermədikləri musiqiçilər də evlərinə ərzaq alırlar?! Yoxsa bu məmləkətdə imkanlıların yaşamağa ixtiyarı və haqqı çatır, qalanlarının yox? Əvvəllər şadlıq evlərində toy sonuna kimi mərasim iştirakçıları, qohumlar, qonaqlar el adəti ilə dəvət olunurdu musiqi meydanına, musiqiçilər 5-10 manat evlərinə bəxşişdən pay aparırdılar. İndi əksər toy sahibləri toyun adət-ənənəsini nəzərə almır, heç kimi söz deməsi və xoş gündə bəxşiş verməsi üçün dəvət olunmasına icazə vermir, musiqiçilərdən eləcə dayanmadan ifa etmələrini tələb edir, elə bil bu musiqiçilər robotdur. Acı reallıqlardan biri də budur ki, heç bir şadlıq evində kişi ifaçının maaşı xanım müğənnilərin maaşı qədər deyil. Kişilər daha az maaş alırlar. Bəyəm kişi olmaq günahdır? Bu kimi detallar, boşluqlar təbii ictimailəşməlidir.Musiqiçi də insandır, o da yaşamalıdır, sürünməməlidir. Dünyanın maddiyyat baxımından peşə meyyarları var. Məsələn, bir fəhlə səhərdən axşama kimi ağır fiziki bir işdə işləyir, 15-20 manat pul qazanır. Bir plastik cərrah isə bir saatlıq əməliyyatına yüz minlər də qazana bilər. Bunlar peşə normativləridir. Ədalətlə düşünsək, bir fəhlə daha çox fiziki əziyyət çəkir, ancaq həkim təhsil alıb, elmə yiyələnib. İncəsənət isə belə deyil.Təhsilli sənətkarlar qalır kənarda, musiqi biliyi olmayanlar yüksək qazanc əldə edir. Mən inanıram ki, incəsənət aləmində bu ədalətsizlik, balanssızlıq bir gün bərqərar olacaq. Ancaq nə vaxt, bunu deyə bilmərəm. Sadəcə ümid edirəm….
Fərid Əmiraslanov
"AYMEDİACOMPANY.AZ" mədəniyyət işləri üzrə direktor müavini
Bu fitri istedaddır. O istedadı sevgiylə birləşdirməyi bilən adamlar sənətkar olur. İstedad ALLAH vergisidir, onu yalnız təhsil ilə püxtələşdirmək olur. Təhsillə istedad əldə etmək mümkün deyil.Tarix boyu incəsənətin istənilən qolunda fəaliyyət göstərən sənətkarların bu sahədə çox əziyyət çəkdiyini görmüşük. Bu əziyyət dövrlərə görə rəngini dəyişib. Məsələn, hələ sovetlər dönəmində senzuranın ən güclü zamanlarında belə bir deyim vardı: ”Sənətkar günortaya qədər ac qalar.” Bir sözlə, günortadan sonra mütləq sənətkara müraciət olunar, iş görər, pul qazanar. Nə isə ki, boş qalmaz, günün sonunda istədiyi qazancı əldə edər. Bu indiki dövr üçün də belədirmi? Təbii ki, xeyr. Nəinki günortaya qədər, bəzən sənətkarlar illərlə ehtiyyac sahibi kimi qalır. Bəlkə dövrün inkişafı, müasir və elektron musiqilərin daha dəbdə olması klassikanı üstələyib?? Hər halda, nə qədər sivilizasiyaya uğrasa da klassika həmişə dəbdə olur və müştəriləri, dinləyiciləri heç vaxt əskik olmur, tələbat olur həmişə. Ancaq son dövrlər incəsənətimiz elə deformasiyaya uğrayıb ki, klassik musiqi, o cümlədən, milli musiqimiz, muğamımız, tarımız, kamanımız yaddan çıxmaqla, bu sahədə xidmət göstərən xalq musiqiçilərinin də tamamilə kənarda qalmasına səbəb olub. Biz musiqi diktaturası yarada bilmərik. Bu demokratiyaya ziddir. Hərkəs öz sevdiyi musiqiyə qulaq asmalıdır. Ancaq janrından asılı olmayaraq keyfiyyətli musiqiyə. Küçə musiqisinin efirlərə ayaq açması incəsənətin məhvidir. Tarixin heç bir dövründə sənətkarlar bu qədər əziyyət çəkməyib. Məlum məsələdir ki, televiziyalarda cəmiyyətə göstərilən keyfiyyətsiz musiqiləri toplum bəzən nümunə olaraq götürür. Çoxluq düşünür ki, məsələn, Əhməd yaxşı ifaçı olmasa, onu efirə çıxarmazlar. Deməli, o yaxşı ifaçıdır ki, efirə dəvət alır. Əhmədin xalqa təqdim etdiyi musiqi isə dinləyici tərəfindən normal qarşılanır, sevilir. Çünki bizim məmləkətdə sənət meyyarını əvvəldən televiziyalarımız qoyduğuna görə, musiqi zövqünün pozulmasında da birbaşa televiziyaların rolu və günahı böyükdür. Zövq pozulandan sonra isə artıq ifaçının efirə və ya sosyal platformalardaki təqdim etdiyi “musiqilər” tamaşaçılara xoş gəlir, dinləyib öz sosyal platformalarında paylaşırlar. Bu dəfə isə artıq televiziyalar sosyal aləmdə özlərinin yaratdığı dırnaqarası musiqi zövqünə uyğun ifa edən ifaçıları kütlənin reytinqini qazanmaqçün efirlərə dəvət edirlər. Nəticə etibarı ilə kommersiya televiziyalarının məqsədli şəkildə yaratdığı “mədəniyyət” cəmiyyətdə sevilməyə başlayır. Beləcə, əsl sənətkarlar qalır kənarda, kommersiya məqsədli, musiqi sahəsində heçnə bilməyənlər meydan sulayırlar. Azərbaycanımızın acı reallıqlarından biri də məhz bu problemdir. Təsəvvür edin, ən ali musiqi məktəbini bitirən və təhsil ocaqlarında milli, klassik musiqilərimizdən dərs keçən pedaqoqlar, görkəmli sənətkarlar, gənc incəsənət adamları, ömrünü incəsənətə həsr etmiş sənətçilər qalıb kənarda, ən aşağı səviyyəli, özünə “musiqiçi” deyənlər isə xalq tərəfindən el şənliklərinə yüksək məbləğdə qonorarlarla dəvət olunurlar. Bəzən televiziyalara çıxan bir çox şou-biznes aləminin adamları efirdə bu problemlərdən danışmırlar, çünki əsl sənətkarların efirlərə ayaq açması onlara sərf eləmir. Həqiqətlər təbliğ olunsa, bu adamların heç biri bu məmləkətdə bir qəpik pul qazana bilməyəcəklər, heç kim onları öz tədbirlərinə dəvət etməyəcək təbii ki. Danışanda birlikdən, musiqiçilikdən danışanlar, efirdə bir-birinə atmacalar atıb, şou göstərənlər əlbəttə bir dəfə kasıb sənətkar dostlarının sosyal problemlərindən, şadlıq evlərinin 5-10 manat puluna möhtac qalmalarından danışmaz. 2-3 ali musiqi ocağı bitirmiş musiqiçinin 25-30 manata şadlıq evlərində işləməyindən, dolana bilməməyindən, efirlərə dəvət olunmamasından, sosyal problemlərlə üzləşməsindən danışmaz. Məlum məsələdir ki, musiqiçi toylarla, el şənlikləri ilə qazanc əldə edir. Bu sahədə də böyük və həllini tapmayan problemlər var. Bir çox şadlıq evlərində musiqiçilərə rəhbər şəxslər tərəfindən olunan hörmətsizliyə musiqiçilər tərəfindən göz yumulur. Şadlıq evlərində musiqiçilərə elə yerlər var ki, Allahın bir stəkan çayını, yeməyini vermirlər. Menyunun qiymətlərini 10 dəfə artıran şadlıq evləri musiqiçilərin əmək haqlarını yüksəltmir. Məsələn, istehlak məsələləri ilə yanaşsaq, ətin qiyməti 8 manata olanda 25-30 manat maaş alan musiqiçilər ət 15-20 manatdır yenə eyni maaşı alır.Bu musiqiçinin bəyəm evi, saxladığı ailə uşağı yoxdur? Bu musiqiçi evinə bazarlıq eləmir? Bəyəm musiqiçi burada qazanıb- xərcləmir? Şadlıq evlərinin bazarkomları bəyəm, müdirlərinə bazardan aldığı malların qaiməsini göstərəndə, onlar görmürlər ki, qiymətlər əl yandırır və qiymət vermədikləri musiqiçilər də evlərinə ərzaq alırlar?! Yoxsa bu məmləkətdə imkanlıların yaşamağa ixtiyarı və haqqı çatır, qalanlarının yox? Əvvəllər şadlıq evlərində toy sonuna kimi mərasim iştirakçıları, qohumlar, qonaqlar el adəti ilə dəvət olunurdu musiqi meydanına, musiqiçilər 5-10 manat evlərinə bəxşişdən pay aparırdılar. İndi əksər toy sahibləri toyun adət-ənənəsini nəzərə almır, heç kimi söz deməsi və xoş gündə bəxşiş verməsi üçün dəvət olunmasına icazə vermir, musiqiçilərdən eləcə dayanmadan ifa etmələrini tələb edir, elə bil bu musiqiçilər robotdur. Acı reallıqlardan biri də budur ki, heç bir şadlıq evində kişi ifaçının maaşı xanım müğənnilərin maaşı qədər deyil. Kişilər daha az maaş alırlar. Bəyəm kişi olmaq günahdır? Bu kimi detallar, boşluqlar təbii ictimailəşməlidir.Musiqiçi də insandır, o da yaşamalıdır, sürünməməlidir. Dünyanın maddiyyat baxımından peşə meyyarları var. Məsələn, bir fəhlə səhərdən axşama kimi ağır fiziki bir işdə işləyir, 15-20 manat pul qazanır. Bir plastik cərrah isə bir saatlıq əməliyyatına yüz minlər də qazana bilər. Bunlar peşə normativləridir. Ədalətlə düşünsək, bir fəhlə daha çox fiziki əziyyət çəkir, ancaq həkim təhsil alıb, elmə yiyələnib. İncəsənət isə belə deyil.Təhsilli sənətkarlar qalır kənarda, musiqi biliyi olmayanlar yüksək qazanc əldə edir. Mən inanıram ki, incəsənət aləmində bu ədalətsizlik, balanssızlıq bir gün bərqərar olacaq. Ancaq nə vaxt, bunu deyə bilmərəm. Sadəcə ümid edirəm….
Fərid Əmiraslanov
"AYMEDİACOMPANY.AZ" mədəniyyət işləri üzrə direktor müavini
