Qədim Misir sirlərlə doludur. Bu günə qədər də alimlər Misir piramidaları və yazılarının sirrini tam aça bilmirlər. Piramidaların tikintisi barədə hələ də alimlər ortaq qərara gələ bilmirlər. Bəziləri bu piramidaların yerdən kənar sivilizasiyalar tərəfindən tikildiyini, bəziləri isə bizdən əvvəlki sivilizasiyadan qaldığını iddia edir. Bir qrup alim isə, piramidaların sırf Misir xalqı tərəfindən inşa edildiyini güman edir.
Bu gün oxuculara Firon Tutanhamonun sərdabəsi haqqında məlumat verəcəyik.
Kimdir Firon Tutanhamon?
Qədim Misirin ən qüdrətli hökmdarı firon Tutanhamon məşhur çariça Nefertitinin oğlu olub.
Tarixçilər indiyədək əldə etdikləri faktlara əsasən əmin idilər ki, Tutanhamonun atası Exnatondur, ancaq anasının kimliyi ətrafında uzun müddətdir elmi diskussiyalar gedirdi. Bir neçə dəfə aparılan genetik tədqiqatlar təsdiqləyib ki, Tutanhamon qan qohumluğu olan insanların izdivacından doğulub. İndiki halda isə söhbət qardaş və bacı arasındakı izdivacdan gedir.
Fransa misirşünası Mark Habold əvvəlki genetik tədqiqatlara əsaslanaraq belə nəticəyə gəlir ki, böyük ehtimalla Tutanhamonun anası Exnatonun hansısa başqa qadını deyil, məhz Nefertiti olub. Yeri gəlmişkən, bir neçə il əvvəl alimlər Tutanhamonun anasının həqiqətən də fironun bacısı və ya arvadı olduğunu təsdiqləyiblər. Ancaq bu adamın Nefertiti olduğu deyilmirdi. Qeyd edək ki, bəzi mülahizələrə görə, Nefertiti Exnatonun doğma bacısı olmayıb.
Sərdabənin tapıntısı
1922-ci ilin sonlarında ingilis arxeoloq Hovard Karter Londonlu mesenant lord Karnarvonla birlikdə Firon Tutanamonun sərdabəsini tapdılar. Lord ekspedisiyanı maliyyələşdirirdi. Sərdabədə Tutanhamonun mumyalanmış cəsədi və zəngin yeraltı dəfinə var idi. Qəbirin divarında isə belə bir yazı var idi: “Fironun sakitliyini pozan hər kəsi ölüm addımba addım izləyəcək.”
Sərdabənin yanında isə üç quldurun skeleti var idi. Bu quldurlar xəzinəni daşıyıb apara bilməmişdilər. İngilis alimlər qəbirə yazılan xəbərdarlığı veclərinə almadılar. Karter Karnarvon, ögey qardaşı Gerbert və köməkçisi Meyslə sarkofaqı açdı.
Dəhlizlərdən və kameralardan keçən Karter və dəstə üzvləri hər addımbaşı dəfinə ilə qarşılaşırdılar. Ekspedisiya sonuncu kameraya yaxınlaşdı. İlk olaraq Karter qaranlığa yaxınlaşdı. Karnarvon ondan nə gördüyünü soruşdu. Karter şamı yandıraraq böyük və qiymətsiz xəzinə gördüyünü bildirdi.
Xəzinədən gözü qamaşan Karter qəbir yanındakı yazını vaxtında görmədi. Yazıda belə yazılmışdı: “Fironun rahatlığını pozan hər kəsi ölüm addımba addım izləyəcək”.
Fironun dəfinəsi arasında qəribə bir əşya var idi. Bu əşya amulet idi və onun arxasında belə bir mətn var idi: “Mən səhranın çağırışı ilə qəbri ləkəyənləri qaçmağa vadar edirəm. Mən firon Tutanhamomun sərdabəsinin keşiyində duranam”.
Bu ikinci xəbərdarlıq idi...
3 həftə sonra lord Karnarvon ağcaqanad sancmasından vəfat edir. Həşəratın sancdığı hissə qızardı, şişdi və qanın zəhərlənməsi pnevmoniyaya səbəb oldu. Deyilənlərə görə, lord can verəndə onun iti dəhşətli səslə ulayırmış.
Tezliklə Lordun qardaşı və qulluqçusu da Qahirədə vəfat etdi. Bir neçə ay sonra ekspedisiyanın iki üzvü də dünyasını dəyişdi. Hadisə qəflətən baş verdi və bir çox dedi-qodunun yaranmasına səbəb oldu. Əvvəlcə panika yarandı. Həftələr bir-birini əvəz edirdi və Fironun lənətinin iki qurbanı da Artur Meysa və Corc Cey-Qold oldu.
Meys Karterə sərdabəni açmağa kömək etmişdi. Məhz Meys əsas kameraya girişi bağlayan sonuncu daşı kənara çəkmişdi. Lord Karnarvonun ölümündən sonra o, qeyri-adi yorğunluqdan şikayət etməyə başladı. Sonra Meys yaddaşını itirdi və keçmişdə baş vermiş bir neçə hadisəni xatırlamadı. Meys də “Continental” otelində dünyasını dəyişdi. Lord Karnarvon da son günlərini burada yaşamışdı. Yenə də həkimlər ölümün səbəbini aşkar etməkdə gücsüz qaldılar.
Amerikalı Corc Cey-Qold Lord Karnarvonun köhnə dostu, multi milyonçu və arxeologiyaya həvəs göstərən şəxs idi. O, Tutanhamonun sərdabəsinin açılmasında iştirak edən ekspedisiyada baş verən dəyişiklikləri diqqətlə izləyirdi. Dostunun ölümü barədə xəbər alan Cey-Qold dərhal Luksora yollandı. Karteri özü ilə bələdçi götürən Corc Çarlar Vadisini tədqiq edir, Tutanhamonun sərdabəsini diqqətlə incələyir. Orada tapılan hər şey bir-bir onun əlindən gəlib keçdi. Bütün bunları gözlənilməz qonaq gün ərzində həyata keçirdi. Oteldə gecə Corcu titrəmə tutdu. Növbəti gün Cey-Qold tez-tez huşunu itirməyə başladı və axşam saatlarında keçindi.
Ölüm ardınca ölüm gəlirdi. İngilis sənayeçi Coel Vulf heç vaxt arxeologiyaya maraq göstərməmişdi. Amma Lord Karnarvonun ölümü onu Çarlar Vadisinə sürüklədi. Karterin yanına gələn Coel sərdabəyə baxmağa güclə icazə qopara bildi. Sonradan evə qayıtdı və tezliklə gördüklərini və səyahəti barədə təəssüratlarını heç kəslə bölüşməyə macal tapmamış dünyasını dəyişdi. Simptomlar artıq tanış idi: qızdırma, titrəmə, huşunu itirmə və tam müəmma.
Növbəti ölümlər
Rentgenoloq Arçibald Duqlas Rid. Ona Tutanhamonun mumiyasının sarındığı bintləri açmağı etibar etmişdilər. Təbii ki, Arçibald rentgenoskopiya da etdi. Doğma torpağa qədəm basan kimi Duqlas Rid dayanmadan qusmağa başlayır. Zəiflik, başgicəllənmə və ölüm...
Bir neçə ay ərzində 22 nəfər dünyasını dəyişdi. Onlardan bəziləri Tutanhamonun sərdabəsində olmuşdular, bəzilərinə isə mumiyanı tədqiq etməyə icazə verilmişdi.
Hər dəfə insanların ölümü gözlənilməz və qəfil idi. O illərin məşhur arxeoloq və həkimləri, tarixçi və linqvistləri də dünyasını dəyişdi. Onlar arasında Fokart, La Flor, Uinlok, Estori, Kallender kimi məşhurların adı var. Onlardan hər biri tək ölürdü. Amma ölüm hamı üçün eyni idi-gözlənilməz və qəfil.
1929-cu ildə Lord Karnarvonun dul arvadı da dünyasını dəyişdi. O dövrün qəzetləri bu hadisədən lərzəyə gəldi. Çünki xanım Karnarvan güvə dişlədiyi üçün dünyasını dəyişmişdi...
Eyni gündə səhər saatlarında Hovard Karterin katibi Riçard Batell dünyasını dəyişdi. O, ürək tutmasından vəfat etdi. Bu zaman London və Qahirədə Tutanhamonun lənəti barədə dəhşət və qorxu dolu şayiələr dolaşmağa başladı.
Batellin ölümü barədə xəbər Qahirədən Londona çatanda onun atası, lord Uestbyuri özünü otelin 7-ci mərtəbəsinin pəncərəsindən atdı.
Lordun nəşini dəfn etmək üçün aparanda tabutu daşıyan maşın küçədə oynayan körpəni basıb öldürdü. Ekspertiza göstərdi ki, sürücü oğlanı görməyə bilməzdi. Çünki hadisə yerinə qədər 150 metr var idi. Amma sürücü və hadisə şahidləri əmin etdilər ki, küçə boş idi...
Fironun lənəti təkcə Hovard Karterə toxunmadı. 1930-cu ildə qazıntı aparan şəxslərdən yeganə o sağ qalmışdı. Hovard 64 yaşında, əcəli ilə limfoma xəstəliyindən dünyasını dəyişdi.
Onun həmkarlarının ölüm səbəbi barədə tədqiqatçılar bu günə qədər mübahisə edirlər.
Arxeoloji ekspedisiya üzvlərinin ölümünə səbəb bəzi alimlərin və tibb elminin nümayəndələrinin fikrinə görə, xüsusi növ göbələyin dağıdıcı təsiri ola bilərdi. Bu tip göbələklərin sporları fironların sərdabələrində əsrlər boyu “konservləşdirilmiş” formada tapılır. Amma bu fakt və izah digər ölümləri, yəni faciə, qəza və özünə qəsdləri izah etmirdi.
1962-ci ilin noyabr ayında Misirin paytaxtında biologiya və tibb elmləri üzrə professor, Qahirə universitetinin alimi Din Taxa bildirdi ki, piramidaların daxili sahələrində işləyən hər bir tədqiqatçı və ya fəhlədə nəfəs yollarının iltihabına səbəb olan virus tapılıb. Taxa mumiyanı incələyəndə bir sıra anoloji viruslarla qarşılaşır. Alimin fikrinə görə, bu viruslardan hər biri həyat qabiliyyətini 4 min il qoruyub saxlaya bilir.
Digər alimlər isə, qədim misirlilər tərəfindən qəbirin açılmasına qarşı istifadə edilən naməlum toksinlərdən və radio aktiv maddələrdən söhbət edirdilər.
Məsələn, 1948-ci ildə atom sahəsi üzrə alim Luis Bul mətbuat konfranslarının birində bəyan etdi: “Düşünürəm ki, Qədim Misirin kahinlərinə uranın xüsusiyyətləri məlum idi. Görünür radiasiya məbəd və sərdabələrin qorunması üçün etibarlı vasitə olub. Mumyalama prosesində istifadə edilən qətran Qırmızı dənizin sahillərindən və Kiçik Asiyanın bəzi rayonlarından gətirilirdi. Bu qətranın tərkibində yüksək miqdarda radiaktiv maddələr var idi. Bundan başqa mumyaları sarıdıqları bintlər də radiasiya mənbəyidir. Çox güman ki, yeraltı kameralarda yığılıb qalan toz da şüalandırılıb”.
İstənilən halda, qeyd etmək lazımdır ki, bu gün də qəribə ölümlər davam edir. Məsələn, Misirin arxeoloji idarəsinin müdürü Məhəmməd İbrahimi 1966-cı ildə maşın vurub. Ondan sonra bu vəzifəyə təyin edilən Hamal Mehrez 1972-ci ildə Fironun qızılını Londona sərgiyə göndərdikdən sonra ürək çatışmazlığından vəfat edib. Tutanhamonun maskasını İngiltərəyə aparan pilot Rik Louri infarktdan dünyasını dəyişib.
1978-ci ildə 6 nəfər cinayətkar Qahirə muzeyindən Tutanhamonun maskasını oğurlamağa cəhd edib. Onlardan ikisi məhkəməyə qədər qəflətən dünyasını dəyişib. Üç nəfər isə həbsxanada vəfat edib. Təkcə Adolf Zenger azadlığa çıxıb. Bir neçə il sonra Adolfun qanlar içində, ağzı cırılmış cəsədini Qahirə otelində tapdılar. Masanın üstündə tapılan kağıza bu sözlər yazılmışdı: “Lənət mənə də çatdı. Lənət Firon Tutanhamonun sarkofaqına toxunmağa cürət etmiş hər kəsə çatacaq”.
Bu gün oxuculara Firon Tutanhamonun sərdabəsi haqqında məlumat verəcəyik.
Kimdir Firon Tutanhamon?
Qədim Misirin ən qüdrətli hökmdarı firon Tutanhamon məşhur çariça Nefertitinin oğlu olub.
Tarixçilər indiyədək əldə etdikləri faktlara əsasən əmin idilər ki, Tutanhamonun atası Exnatondur, ancaq anasının kimliyi ətrafında uzun müddətdir elmi diskussiyalar gedirdi. Bir neçə dəfə aparılan genetik tədqiqatlar təsdiqləyib ki, Tutanhamon qan qohumluğu olan insanların izdivacından doğulub. İndiki halda isə söhbət qardaş və bacı arasındakı izdivacdan gedir.
Fransa misirşünası Mark Habold əvvəlki genetik tədqiqatlara əsaslanaraq belə nəticəyə gəlir ki, böyük ehtimalla Tutanhamonun anası Exnatonun hansısa başqa qadını deyil, məhz Nefertiti olub. Yeri gəlmişkən, bir neçə il əvvəl alimlər Tutanhamonun anasının həqiqətən də fironun bacısı və ya arvadı olduğunu təsdiqləyiblər. Ancaq bu adamın Nefertiti olduğu deyilmirdi. Qeyd edək ki, bəzi mülahizələrə görə, Nefertiti Exnatonun doğma bacısı olmayıb.
Sərdabənin tapıntısı
1922-ci ilin sonlarında ingilis arxeoloq Hovard Karter Londonlu mesenant lord Karnarvonla birlikdə Firon Tutanamonun sərdabəsini tapdılar. Lord ekspedisiyanı maliyyələşdirirdi. Sərdabədə Tutanhamonun mumyalanmış cəsədi və zəngin yeraltı dəfinə var idi. Qəbirin divarında isə belə bir yazı var idi: “Fironun sakitliyini pozan hər kəsi ölüm addımba addım izləyəcək.”
Sərdabənin yanında isə üç quldurun skeleti var idi. Bu quldurlar xəzinəni daşıyıb apara bilməmişdilər. İngilis alimlər qəbirə yazılan xəbərdarlığı veclərinə almadılar. Karter Karnarvon, ögey qardaşı Gerbert və köməkçisi Meyslə sarkofaqı açdı.
Dəhlizlərdən və kameralardan keçən Karter və dəstə üzvləri hər addımbaşı dəfinə ilə qarşılaşırdılar. Ekspedisiya sonuncu kameraya yaxınlaşdı. İlk olaraq Karter qaranlığa yaxınlaşdı. Karnarvon ondan nə gördüyünü soruşdu. Karter şamı yandıraraq böyük və qiymətsiz xəzinə gördüyünü bildirdi.
Xəzinədən gözü qamaşan Karter qəbir yanındakı yazını vaxtında görmədi. Yazıda belə yazılmışdı: “Fironun rahatlığını pozan hər kəsi ölüm addımba addım izləyəcək”.
Fironun dəfinəsi arasında qəribə bir əşya var idi. Bu əşya amulet idi və onun arxasında belə bir mətn var idi: “Mən səhranın çağırışı ilə qəbri ləkəyənləri qaçmağa vadar edirəm. Mən firon Tutanhamomun sərdabəsinin keşiyində duranam”.
Bu ikinci xəbərdarlıq idi...
3 həftə sonra lord Karnarvon ağcaqanad sancmasından vəfat edir. Həşəratın sancdığı hissə qızardı, şişdi və qanın zəhərlənməsi pnevmoniyaya səbəb oldu. Deyilənlərə görə, lord can verəndə onun iti dəhşətli səslə ulayırmış.
Tezliklə Lordun qardaşı və qulluqçusu da Qahirədə vəfat etdi. Bir neçə ay sonra ekspedisiyanın iki üzvü də dünyasını dəyişdi. Hadisə qəflətən baş verdi və bir çox dedi-qodunun yaranmasına səbəb oldu. Əvvəlcə panika yarandı. Həftələr bir-birini əvəz edirdi və Fironun lənətinin iki qurbanı da Artur Meysa və Corc Cey-Qold oldu.
Meys Karterə sərdabəni açmağa kömək etmişdi. Məhz Meys əsas kameraya girişi bağlayan sonuncu daşı kənara çəkmişdi. Lord Karnarvonun ölümündən sonra o, qeyri-adi yorğunluqdan şikayət etməyə başladı. Sonra Meys yaddaşını itirdi və keçmişdə baş vermiş bir neçə hadisəni xatırlamadı. Meys də “Continental” otelində dünyasını dəyişdi. Lord Karnarvon da son günlərini burada yaşamışdı. Yenə də həkimlər ölümün səbəbini aşkar etməkdə gücsüz qaldılar.
Amerikalı Corc Cey-Qold Lord Karnarvonun köhnə dostu, multi milyonçu və arxeologiyaya həvəs göstərən şəxs idi. O, Tutanhamonun sərdabəsinin açılmasında iştirak edən ekspedisiyada baş verən dəyişiklikləri diqqətlə izləyirdi. Dostunun ölümü barədə xəbər alan Cey-Qold dərhal Luksora yollandı. Karteri özü ilə bələdçi götürən Corc Çarlar Vadisini tədqiq edir, Tutanhamonun sərdabəsini diqqətlə incələyir. Orada tapılan hər şey bir-bir onun əlindən gəlib keçdi. Bütün bunları gözlənilməz qonaq gün ərzində həyata keçirdi. Oteldə gecə Corcu titrəmə tutdu. Növbəti gün Cey-Qold tez-tez huşunu itirməyə başladı və axşam saatlarında keçindi.
Ölüm ardınca ölüm gəlirdi. İngilis sənayeçi Coel Vulf heç vaxt arxeologiyaya maraq göstərməmişdi. Amma Lord Karnarvonun ölümü onu Çarlar Vadisinə sürüklədi. Karterin yanına gələn Coel sərdabəyə baxmağa güclə icazə qopara bildi. Sonradan evə qayıtdı və tezliklə gördüklərini və səyahəti barədə təəssüratlarını heç kəslə bölüşməyə macal tapmamış dünyasını dəyişdi. Simptomlar artıq tanış idi: qızdırma, titrəmə, huşunu itirmə və tam müəmma.
Növbəti ölümlər
Rentgenoloq Arçibald Duqlas Rid. Ona Tutanhamonun mumiyasının sarındığı bintləri açmağı etibar etmişdilər. Təbii ki, Arçibald rentgenoskopiya da etdi. Doğma torpağa qədəm basan kimi Duqlas Rid dayanmadan qusmağa başlayır. Zəiflik, başgicəllənmə və ölüm...
Bir neçə ay ərzində 22 nəfər dünyasını dəyişdi. Onlardan bəziləri Tutanhamonun sərdabəsində olmuşdular, bəzilərinə isə mumiyanı tədqiq etməyə icazə verilmişdi.
Hər dəfə insanların ölümü gözlənilməz və qəfil idi. O illərin məşhur arxeoloq və həkimləri, tarixçi və linqvistləri də dünyasını dəyişdi. Onlar arasında Fokart, La Flor, Uinlok, Estori, Kallender kimi məşhurların adı var. Onlardan hər biri tək ölürdü. Amma ölüm hamı üçün eyni idi-gözlənilməz və qəfil.
1929-cu ildə Lord Karnarvonun dul arvadı da dünyasını dəyişdi. O dövrün qəzetləri bu hadisədən lərzəyə gəldi. Çünki xanım Karnarvan güvə dişlədiyi üçün dünyasını dəyişmişdi...
Eyni gündə səhər saatlarında Hovard Karterin katibi Riçard Batell dünyasını dəyişdi. O, ürək tutmasından vəfat etdi. Bu zaman London və Qahirədə Tutanhamonun lənəti barədə dəhşət və qorxu dolu şayiələr dolaşmağa başladı.
Batellin ölümü barədə xəbər Qahirədən Londona çatanda onun atası, lord Uestbyuri özünü otelin 7-ci mərtəbəsinin pəncərəsindən atdı.
Lordun nəşini dəfn etmək üçün aparanda tabutu daşıyan maşın küçədə oynayan körpəni basıb öldürdü. Ekspertiza göstərdi ki, sürücü oğlanı görməyə bilməzdi. Çünki hadisə yerinə qədər 150 metr var idi. Amma sürücü və hadisə şahidləri əmin etdilər ki, küçə boş idi...
Fironun lənəti təkcə Hovard Karterə toxunmadı. 1930-cu ildə qazıntı aparan şəxslərdən yeganə o sağ qalmışdı. Hovard 64 yaşında, əcəli ilə limfoma xəstəliyindən dünyasını dəyişdi.
Onun həmkarlarının ölüm səbəbi barədə tədqiqatçılar bu günə qədər mübahisə edirlər.
Arxeoloji ekspedisiya üzvlərinin ölümünə səbəb bəzi alimlərin və tibb elminin nümayəndələrinin fikrinə görə, xüsusi növ göbələyin dağıdıcı təsiri ola bilərdi. Bu tip göbələklərin sporları fironların sərdabələrində əsrlər boyu “konservləşdirilmiş” formada tapılır. Amma bu fakt və izah digər ölümləri, yəni faciə, qəza və özünə qəsdləri izah etmirdi.
1962-ci ilin noyabr ayında Misirin paytaxtında biologiya və tibb elmləri üzrə professor, Qahirə universitetinin alimi Din Taxa bildirdi ki, piramidaların daxili sahələrində işləyən hər bir tədqiqatçı və ya fəhlədə nəfəs yollarının iltihabına səbəb olan virus tapılıb. Taxa mumiyanı incələyəndə bir sıra anoloji viruslarla qarşılaşır. Alimin fikrinə görə, bu viruslardan hər biri həyat qabiliyyətini 4 min il qoruyub saxlaya bilir.
Digər alimlər isə, qədim misirlilər tərəfindən qəbirin açılmasına qarşı istifadə edilən naməlum toksinlərdən və radio aktiv maddələrdən söhbət edirdilər.
Məsələn, 1948-ci ildə atom sahəsi üzrə alim Luis Bul mətbuat konfranslarının birində bəyan etdi: “Düşünürəm ki, Qədim Misirin kahinlərinə uranın xüsusiyyətləri məlum idi. Görünür radiasiya məbəd və sərdabələrin qorunması üçün etibarlı vasitə olub. Mumyalama prosesində istifadə edilən qətran Qırmızı dənizin sahillərindən və Kiçik Asiyanın bəzi rayonlarından gətirilirdi. Bu qətranın tərkibində yüksək miqdarda radiaktiv maddələr var idi. Bundan başqa mumyaları sarıdıqları bintlər də radiasiya mənbəyidir. Çox güman ki, yeraltı kameralarda yığılıb qalan toz da şüalandırılıb”.
İstənilən halda, qeyd etmək lazımdır ki, bu gün də qəribə ölümlər davam edir. Məsələn, Misirin arxeoloji idarəsinin müdürü Məhəmməd İbrahimi 1966-cı ildə maşın vurub. Ondan sonra bu vəzifəyə təyin edilən Hamal Mehrez 1972-ci ildə Fironun qızılını Londona sərgiyə göndərdikdən sonra ürək çatışmazlığından vəfat edib. Tutanhamonun maskasını İngiltərəyə aparan pilot Rik Louri infarktdan dünyasını dəyişib.
1978-ci ildə 6 nəfər cinayətkar Qahirə muzeyindən Tutanhamonun maskasını oğurlamağa cəhd edib. Onlardan ikisi məhkəməyə qədər qəflətən dünyasını dəyişib. Üç nəfər isə həbsxanada vəfat edib. Təkcə Adolf Zenger azadlığa çıxıb. Bir neçə il sonra Adolfun qanlar içində, ağzı cırılmış cəsədini Qahirə otelində tapdılar. Masanın üstündə tapılan kağıza bu sözlər yazılmışdı: “Lənət mənə də çatdı. Lənət Firon Tutanhamonun sarkofaqına toxunmağa cürət etmiş hər kəsə çatacaq”.
