Lisanları, adətləri, tarixləri, dinləri, vətənləri və s. bir olan insanlar bir milliyyət təşkil edərlər, fəqət, bir milliyyətin millət halına keçməsi ümumi şüur və kollektiv [bəşəri] iradənin təəssüsünə bağlıdır. Bu isə yalnız "ictimai hafizə" vəzifəsini görən orqanın təşəkkülü ilə vücuda gəlir. Bu orqan müxtəlif zamanlara görə dəyişir. Orta çağlarda bu vəzifəni feodal zümrə görür, milliyyətin sosial həyat və gələnəklərini qeyd və zəbt edən (saxlayan, yaşadan) "hafizə" xan sarayları ilə şövalye (dərəbəy, feodal) qalalarından ibarət olub qalırdı.
Zamanın dəyişməsilə, təbii olaraq bu orqan da dəyişdi.
Burjuaziyanın zühuru ilə feodal sistem dağıldı. Mənəviyyat mərkəzi "qala"lardan şəhərlərə keçdi. Şəhərlərdə yetişən münəvvər zümrə millətin şüurunu tərbiyə və iradəsini təmsil edən bir sinif halına gəldi.
Bu sinif, qullandığı ən böyük vasitə - mətbuat yolu ilə milliyyətdəki kollektiv iradəni işlədi; öz arasından bu iradəni çelikləşdirən (poladlaşdıran) fıkir adamları ilə sənətkarlar yeitişdirdi. Bunların sayəsində mənliyini tərk edən milliyyət topluluğu bir millət olmaq əzminə gəldi.
Demokratik Azərbaycan topluluğunda bu millət olmaq iradəsi, sözün əsrimizdəki mədəni mənası ilə 28 may istiqlal hadisəsi və bəyannaməsilə təəssüs (yarandı) etdi. 32 ildən bəri dünya tarixinin ən qorxunc bir istilası altında bulunmasına, ən amansız totalitar bir rejimin məhkumu olmasına rəğmən, Azərbaycan topluluğu bu iradəyə sadiq qaldığını hər fürsətdə izhar etməkdə, milliyyət dövründən çıxaraq millət oiduğunu, 28 may fikrinə bağlılığını hər vasitə ilə isbat etməkdədir.

MƏHƏMMƏD ƏMİN RƏSULZADƏ, Ankara, 1952-ci il