Bugünkü müsahibim Azərbaycan mədəniyyət və incəsənəti sahəsində ölkəmizdə və dünyada tanınmış bir sənətkar, Azərbaycan Milli Konservatoriyasının professoru, sənətşünaslıq elmləri doktoru, musiqiçi, dirijor və meloman Abbasqulu İsmayıl oğlu Nəcəfzadədir. Abbasqulu Nəcəfzadə 1 dekabr 1957-ci il dekabrın 1-i Şamaxıda Astraxanovka kəndində (indiki Qızmeydan) doğulmuşdur. Qızmeydan kəndinin adı yaşayış məntəqəsi kimi “Kitabi-Dədə Qorqud” dastanında çəkilir. Bir zamanlar bu kənd Xızının inzibati ərazisinə daxil edilmiş, sonralar Şamaxı rayonuna verilmişdir. Abbasqulu Nəcəfzadə əslən Xızının Gəmşər mahalına aid edilən Xirək kəndindəndir. Azərbaycanın bir sıra ərazilərində eyniadlı toponimlərlə rastlaşırıq: Gəncədə Xirək kəndi (Bərdənin yaylağı olub, indiki Hacıkənd), İsmayıllı rayonunda Xirək qalası və Xızıda Xirək kəndi.
1965–1974-ci illərdə 16 №li Uşaq Musiqi Məktəbini və paralel olaraq 53 №-li orta məktəb (9-cu sinfi) bitirib.
1974–1978-ci illərdə Sumqayıt Musiqi Texnikumunda kamança müəllimi, xalq çalğı alətləri orkestrinin rəhbəri, 1978–1983-cü illərdə Ü.Hacıbəyov adına Azərbaycan Dövlət Konservatoriyası, konsert ifaçısı, kamança müəllımi və xalq çalğı alətləri orkestrinin dirijoru ixtisasları üzrə təhsil almışdır. Yaradıcılığı və sənət fəaliyyəti, elmi işləri o qədər genişdir ki, bunu bir məqaləyə sığdırmaq çox çətindir. Abbasqulu Nəcəfzadə 2006-cı il “Azərbaycan nəfəs alətləri (orqanoloji-tarixi tədqiqat)” adlı dissertasiya işini müvəffəqiyyətlə müdafiə edərək Azərbaycan Respubliaksının Prezidenti yanında Ali Attestasiya Komissiyasının 29 may 2007-ci il tarixli qərarı ilə sənətşünaslıq namizədi (indi sənətşünaslıq üzrə fəlsəfə doktoru) elmi dərəcəsinə layiq görülüb. Daha sonra Azərbaycan Respubliaksının Prezidenti yanında AAK-nın 30 noyabr 2010-cu il tarixli qərarı ilə “Musiqi sənəti” ixtisası üzrə dosent elmi adına layiq görülüb. A.Nəcəfzadə 2012-ci ildə “İdiofonlu çalğı alətlərinin Azərbaycan örnəkləri, mənşəyi və yeni təsnifatı” mövzusunda elmlər doktoru dərəcəsi almaq üçün dissertasiya işini tamamlamış, ona Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında AAK-nın 7 mart 2014-cü il tarixli qərarı ilə sənətşünaslıq elmləri doktoru elmi dərəcəsi verilmişdir. 2017-ci il Azərbaycan Respubliaksının Prezidenti yanında AAK-nın 12 iyul 2017-ci il tarixli qərarı ilə “Milli musiqinin tarixi və nəzəriyyəsi” kafedrası üzrə professor elmi adına layiq görülmüşdür. Sənətkarın əmək fəaliyyəti 1976-cı ildən başlamış günümüzə qədər fasiləsiz davam edir. Abbasqulu Nəcəfzadə, müəllim, həm də müxtəlif ansamblların rəhbəri və ifaçısı kimi fəaliyyət göstərib. Belə ki, 1976–1978-ci illərdə Bakı şəhəri H.Sarabski adına Mədəniyyət Evində “Xalq üçlüyü”ndə kamança ifaçısı, 1978–1983-cü illərdə Azərbaycan İnşaat Mühəndisləri İnstitutunun “Arzu” xalq çalğı alətləri ansamblının rəhbəri, 1979–2009-cu illərdə Sumqayıt Musiqi Texnikumunda kamança və dirijorluq ixtisasları üzrə pedaqoq, 2003–2015-ci illərdə Azərbaycan Dövlət Mədəniyyət və İncəsənət Universitetinin “Musiqi sənəti” fakültəsi, “İnstrumental ifaçılıq” kafedrasının müəllimi, 2005–2011-ci illərdə AMK, “Milli musiqi alətlərinin təkmilləşdirilməsi” elmi-tədqiqat laboratoriyasının rəhbəri, 2011–2018-ci illərdə AMK, “Milli musiqinin tədqiqi” elmi-tədqiqat laboratoriyasının rəhbəri, 2005–2015-ci illərdə AMK, “İnstrumental muğam” kafedrasının müəllimi, 2009-cu ildən “Konservatoriya” elmi jurnalının redaktoru, 2010–2018-ci illərdə məsul katibi olmuşdur. 2015-ci ildən AMK, “Milli musiqinin tarixi və nəzəriyyəsi”, daha sonra “Musiqinin tarixi və nəzəriyyəsi”, hazırda isə “Etnomusiqişünaslıq” kafedrasının professorudur. 2019–2021-ci illərdə Azərbaycan Respublikası Prezidenti yanında AAK-nın Sənətşünaslıq və Memarlıq üzrə Ekspert Şurasının üzvü kimi fəaliyyət görsətmişdir. 2021-ci ildən bu günədək Ü.Hacıbəyli adına Bakı Musiqi Akademiyasının FD 2.36 Dissertasiya Şurasının nəzdində fəaliyyət göstərən elmi seminarın üzvüdür.
A.Nəcəfzadə keçmiş SSRİ-nin bütün respublikalarında, habelə Misir, İraq, İran, Türkiyə, Meksika, Hollandiya, İtaliya, İsrail, Yaponiya, İsveç, Belçika, Almaniya, Yunanıstan, İngiltərə, ABŞ və s. kimi ölkələrdə musiqi mədəniyyətimizi layiqincə təmsil və təbliğ etmişdir. Respublikamızın və bəzi xarici ölkələrin mətbuatında professor Abbasqulu Nəcəfzadənin yaradıcılığı, konsert fəaliyyəti və solo ifaçı kimi çıxışları ilə bağlı məqalələr yazılmışdır.
1979–1989-cu illərdə AzTV-də yaradılan ilk peşəkar folklor ansambllardan biri – “Dastan”ın musiqi rəhbəri olmuşdur.
Abbasqulu Nəcəfzadə Azərbaycan Jurnalistlər Birliyinin və Azərbaycan Aşıqlar Birliyinin üzvüdür.
1985-ci ildə “Tələbə və Gənclərin XII Ümumdünya festivalı”nın diplomantı adını almış, həmin ildə xalq yaradıcılığının Ümumittifaq baxış-müsabiqəsinin laureatı adına layiq görülərək medalla təltif edilmişdir. 1986-cı ildə Yerevanda keçirilən Gənclərin 1-ci Zaqafqaziya festivalının qalibi olmuşdur. O, “Müşfiq” xatirə mükafatına və “Nizami Gəncəvi” xatirə nişanına layiq görülmüşdür.
Abbasqulu Nəcəfzadənin 1997-ci ildə müxtəlif çalğı alətlərində ifa etdiyi “Namə” adlı albom-kaseti, 2016-cı ildə isə “Azərbaycan” adlı diski işıq üzü görmüşdür. Onun 2016-cı ildə “Təbrizim” adlı klipi hazırlanıb və müxtəlif telekanallarda yayımlanmışdır.
Abbasqulu Nəcəfzadənin rəhbərlik etdiyi “Günaydın” instrumental ansamblı bir sıra tanınmış müğənniləri müşayiət edir və lent yazıları Azərbaycan Dövlət Televiziya və Radio Verilişləri Qapalı Səhmdar Cəmiyyətinin fondunda saxlanılır.
Abbasqulu müəllimin milli musiqinin bütün janrlarında (orqanologiya, muğamşünaslıq, aşıqşünaslıq, musiqi folklorşünaslığı, meyxana və rəqs sənəti) tədqiqat əsərləri işıq üzü görmüşdür. Abbasqulu Nəcəfzadə 40-dan artıq əsərin (kitab, monoqrafiya, dərslik, dərs vəsaiti, metodiki tövsiyə, notoqrafiya, tədris proqramları, müxtəlif əlyazmaların tərtibçisi), 200-dən artıq elmi məqalənin və 60-dan artıq melodiyanın müəllifidir.
A.Nəcəfzadənin layihəsi əsasında 20-yə yaxın unudulmuş musiqi aləti (bəm çaqanaq, burmalı boru, buq, əlvah, ərğənun, kos, küp, qolça qopuz, musiqar, nay, ruhəfza, sur, şahrud, yaylı qopuz, yektay, şıdırğu və s.) bərpa olunmuşdur. Bu alətlər də daxil olmaqla Abbasqulu müəllimin şəxsi kolleksiyasında 80-dən artıq musiqi aləti saxlanılır.
A.Nəcəfzadənin filmoqrafiya sahəsində də fəaliyyəti olmuşdur:
1. "Ərənlər"(film, 2005)
2. "Udun nağılı" (film, 2005)
3."Balaban" (film, 2011)
A.Nəcəfzadə AzTV-də 15 ildən artıq bir dövrdə Azərbaycan ifaçılıq sənətindən və qədim çalğı alətlərimizdən bəhs edən “Yallı” verilişinin aparıcısı, 2013–2015-ci illərdə isə İctimai TV-də “Yurd inciləri” adlı verilişin müəllifi, məsləhətçisi, həm də aparıcısı olmuşdur.
A.Nəcəfzadə 2016-cı ildə Habil Əliyev adına gənc kamança ifaçılarının I Respublika müsabiqəsinin, 2017-ci ildə isə “Bakı baharı” milli rəqs müsabiqəsinin, 2018-ci ildə Dünya TV-də Nizami Rəmzinin 70 illiyinə həsr edilmiş telemüsabiqənin münsiflər heyətinin üzvü olmuş, istedadlı yeniyetmə gənc ifaçıların üzə çıxarılıb yetişməsində xidmətlər göstərmişdir. Xatırladaq ki, meyxana janrı haqqında ilk dəfə 1988-ci ildə Abbasqulu Nəcəfzadənin təşəbbüsü ilə AzTV-nin “Dalğa” verilişində süjet ekrana getmişdir. Bundan sonra meyxana janrının konsepsiyası yaradılmış və bir neçə dissertasiya işləri yazılmışdır.
Abbasqulu Nəcəfzadə AMK-da yeganə alimdir ki, məhz konsevatoriyanın əməkdaşı kimi mövzu götürüb və uğurla müdafiə edərək sənətşunaslıq elmləri doktoru elmi dərəcəsinə layiq görülmüşdür. O, həmçinin hazırda ölkəmizdə orqanologiya sahəsində sənətşünaslıq elmləri doktoru elmi dərəcəsinə layiq görülən yeganə mütəxəssisdir. Abbasqulu Nəcəfzadənin bu sahədə üstünlüyü ondan ibarətdir ki, nəinki olkəmizdə, dünyada musiqi alətlərini həm nəzəzri, həm də praktik cəhətdən öyrənən unikal alimlərdən biridir.
Abbasqulu müəllim 1983-cü ildə, hələ tələbə ikən konsevatoriyada niyə muğamların tədris olunmadığı ilə bağlı təhsil nazirinə 40-dan artıq tələbənin imzaladığı məktub göndərir və müsbət cavab alır. 1984-cü ildən konservatoriyada muğamlar tədris olunmağa başlanılır.
Abbasqulu Nəcəfzadənin tədqiqatları sayəsində “Kəsmə şikəstə”nin tarixi adının “Bakı şikəstəsi” olduğu da öz təsdiqini tapmışdır. Onun araşdırmaları nəticəsində indiyədək tədris proqramlarına salınan “Arazbarı”nın zərbli muğam deyil, sıradan olan klassik təsniflərdən biri olduğu da arqument və faktlarla sübuta yetirilmişdir. Mədəniyyət və incəsənət sahəsində bu qədər xidmətlərinə rəğmən öz biliyi, elmi sayəsində elmi dərəcələr alsa da, sənətkar hələ də heç bir fəxri ad almayıb. Fəxri ad məsələsi Mədəniyyət sahəsində hələ də tənzimlənməmiş, öz həllini tapmayan problemlər arasındadır. Bu günə kimi müsahibə aldığım və ümumən bu sahədə ən çox elmi işlərə imza atan sənətkarlar arasında deyərdim ki, Abbasqulu müəllim birincilər arasındadır. Ancaq təəssüf hissi ilə bildirirəm ki, Abbasqulu müəllim sənət dühası olaraq çoxdan layiq olduğu fəxri ad almayıb.
Abbasqulu müəllimin ən böyük xidmətlərindən biri də Üzeyir bəy Hacıbəylinin öz tarixi bəylik titulunun və soyadının qaytarılması üçün KİV-lərdəki çıxışları olmuş, sonuc olaraq bu məsələ Milli Məclisdə müzakirə edilmiş və 2004-cü ildə problemlə bağlı Nazirlər Kabineti müvafiq sərəncam imzalamışdır. Söhbət zamanı şəxsi qənatə gəlmək olur ki, mədəniyyətimizin ümumxalq problemlərini öz şəxsi narahatlığı bilən bu sənətkarın heç fəxri ada nə marağı, nə də iddiası var. Ancaq biz bilirik ki, Abbasqulu müəllim ən yüksək fəxri adlara layiq, incəsənətimizin tarixində, dərsliklərində adı çəkiləsi bir sənət xadimidir. O cümlədən şəxsi, insani keyfiyyətləri, Azərbaycan kişisinə xas xarakteri, şəxsiyyət və sanbal dolu bir kimliyə sahib olması, əsası insan kimi insan olması Abbasqulu müəllimi səciyyələndirən və hərtərəfli insan edən keyfiyyətlərindəndir. Bəlkə də emossional çıxsa da, hər birimizin bilib, ancaq sənət xatirinə danışmağa ismət etdiyimiz bir mövzu var ki, o da sənət aləmində olan insanların bəzən insanlığının olub sənətinin olmaması və yaxud əksinə, sənətinin olub insanlığının olmaması məsələləridir. Abbasqulu müəllimdə hər ikisi kamil və tamamdır.
İnanırıq ki, Abbasqulu Nəcəfzadə bundan sonra da öz yaradıcılıq fəaliyyəti ilə xalqımızı çox sevindirəcək, gənc mədəniyyət işçiləri, bu sahədə təhsil alan tələbələr Abbasqulu müəllimin elmi işlərindən və mədəniyyət sahəsindəki maarifləndirici materiallarından çox istifadə edəcəklər. Sənətkara bu müqəddəs peşəsində neçə-neçə uğurlar, yüksək nailliyətlər arzu edirik.
Fərid Əmiraslanov
"AYMEDİACOMPANY.AZ" mədəniyyət şöbəsinin müdiri
