Noyabrın 12-də Bakıda BMT-nin İqlim Dəyişmələri üzrə Çərçivə Konvensiyasının Tərəflər Konfransının 29-cu sessiyasının Liderlər Sammitində Prezident İlham Əliyevin çıxışı və bu tarixi nitqdən sonra ayrı-ayrı dünya liderlərinin mövzuya və qarşıda qoyulan hədəflərə aşkar formada müsbət mənada dəyişən mövqeyi COP29-un bəşəriyyətin əsas problemlərindən olan iqlim dəyişiklikləri ilə mübarizədə məqsədlərinə ən çox yaxınlaşan müvafiq toplantı kimi tarixə düşəcəyini demək üçün ciddi əsaslar yaradır. Heç şübhəsiz ki, bu cür uğurlu başlanğıc və müzakirələrin ümumbəşəri əhəmiyyətinin əvvəlki dövrlərdən daha çox özünü büruzə verməsi yüksək səviyyəli təşkilatçılığın, daha dəqiq desək, Azərbaycanın ev sahibliyinin həlledici təsirini özündə ehtiva edir və bu mənada, COP29 bütövlükdə iqlim dəyişmələri ilə mübarizədə böyük uğur hekayəsi sayıla bilər.
“Məlumdur ki, elm və texnikanın, o cümlədən sənayenin sürətli inkişafı planetin iqlim sisteminə böyük mənfi təsirlər göstərmiş, xüsusən son 100 ildə planetin orta temperaturu 0.8 dərəcə artmış və bu artımın da əsas səbəbi istilik effekti yaradan qazların həcmi ilə birbaşa bağlı olmuşdur. Nəticədə, son iki əsrdə atmosferdə karbon qazının ümumi miqdarı 30 faizə, metanın miqdarı isə 60 faizdən artıq həcmə yaxınlaşmışdır. Məhz bu baxımdan 2015-ci ildə Paris razılaşması imzalandıqdan sonra əsas hədəf həmin razılaşmanın 6-cı maddəsi üzrə karbon bazarları sahəsində razılığın əldə edilməsinə yönəlmiş, lakin, təəssüflər olsun ki, ötən 10 ilə yaxın dövr ərzində bu istiqamətdə hər hansı ciddi razılığa nail olunmamışdır. Lakin Bakıda COP29-un ilk günündə Paris Sazişinin 6-cı maddəsinin bir müddəası üzrə razılaşmanın əldə edilməsi illərdir iqlim dəyişiklikləri üzrə birgə fəaliyyət qarşısında çox ciddi əngəllərdən birini aradan qaldırmış oldu. Daha dəqiq desək, Sazişin 6.4-cü maddəsinin Azərbaycanda razılaşdırılması bütövlükdə 6-cı maddə üzrə tam razılıq əldə olunmasına konseptual mənada şərait yaradır və illərdir problem kimi gündəmdə olan müddəanın tam şəkildə razılaşdırılmasına ümidləri artırır”, - deyə deputat bildirib.
O qeyd edib ki, əvvəlki dövrlər üzrə də qlobal səylərin birləşdirilməsi istiqamətində ciddi təcrübəyə malik olan Azərbaycanın COP29-dan əsas gözləntilərinin bir istiqaməti məhz 6-cı maddə üzrə müəyyən razılıqlara gəlinməsi idi və Bakıda belə bir prinsipial məsələnin razılaşdırılması, əslində, həm də ev sahibi kimi Azərbaycanın qarşıya qoyduğu məqsədlərə nail olunması üzrə ortaya qoyduğu səylərin nəticəsi sayıla bilər. Məlumdur ki, Prezident İlham Əliyev hələ ötən gün tədbirin açılışında rəsmən bəyan etmişdi ki, Azərbaycan Respublikası COP29-un sədri kimi inkişaf etmiş və inkişaf edən ölkələr, o cümlədən Qlobal Cənub və Qlobal Şimal arasında ümumi anlaşmaya nail olmaq üçün əlindən gələni edəcək. Dövlət başçısının bu istiqamətdə verdiyi qətiyyətli bəyanatın səmimiliyi də heç kimdə şübhə doğurmadı, çünki Azərbaycan Paris Sazişinin tam razılaşdırılması hələ də mümkün olmayan 6-cı maddəsinə müvafiq olaraq çox ciddi niyyətlər ortaya qoymuş, hələ 2015-ci ilin oktyabrında BMT-nin İqlim Dəyişmələri üzrə Çərçivə Konvensiyasının katibliyinə özünün Milli Səviyyədə Müəyyən Edilmiş Töhfələr sənədini təqdim edərkən niyyətlərini bir daha bəyan etmişdi. Məhz bu niyyətlərə müvafiq olaraq baza ili olan 1990-cı illə müqayisədə 2030-cu ilə qədər istixana effekti yaradan qaz emissiyalarının 35 faiz həcmində azaldılmasını hədəfləyib, 2022-ci ildə, hədəf ilinə 8 il qalmış artıq 34 faizlik nəticə ortaya qoya bilib. Ölkəmiz Qlazqoda COP26 tədbiri zamanı hədəflərini daha da yüksəldərək 2050-ci ilə qədər istixana effekti yaradan qaz emissiyalarının həcminin 40 faiz azaldılmasını məqsəd kimi üzərinə götürüb. Bundan başqa, Azərbaycanın özünün 5 Milli Prioritetindən birini təmiz ətraf-mühit və yaşıl artım ölkəsi olaraq müəyyən etməsi, həmçinin qazıntı yanacağına əsaslanan enerji sisteminin yaşıl enerji ilə əvəzlənməsi istiqamətində effektiv addımlar atması fonunda Paris Sazişinin 6-cı maddəsinə dair razılığın əldə olunması başda olmaqla, bütövlükdə iqlim dəyişiklikləri üzrə mübarizə səylərinin birləşdirilməsi istiqamətində səmərəli fəaliyyət ortaya qoyan subyekt kimi çağırışlar etmək haqqına malik olduğunu qəbul etdirə bilib. Təbii ki, belə bir situasiyada COP29-dan substantiv nəticələrin gözlənilməsi başa düşülən idi və əldə olunan ilkin razılıqlar, ilk növbədə, bu çərçivədə şərh olunmalıdır.
“Bundan başqa məlumdur ki, COP29 qarşısında əsas məqsədlərdən biri iqlim maliyyəsi ilə bağlı məsələ hesab olunurdu. Bakıda müzakirələrin ardınca, artıq bir sıra beynəlxalq maliyyə korporasiyaları və bank strukturlarının iqlim dəyişikliklərinin fəsadlarına qarşı mübarizə məqsədilə öz maliyyə töhfələrini artıracaqlarına dair bəyanatları, o cümlədən dünya bankının 170 milyarda yaxın vəsait ayıra biləcəyini bəyan etməsi, COP29-da danışıqlar üçün əla mühitin hakim olmasını deməyə əsas verir. Tədbirə Britaniya, İspaniya, İtaliya, Belçika, Danimarka, Finlandiya, Polşa, Yunanıstan, Çexiya, Xorvatiya, Serbiya kimi ölkələrin birinci şəxslərinin, o cümlədən Avropa İttifaqı Şurasının Prezidentinin nümunəsində liderlərin qatılması, habelə 80 ölkədən vitse-prezident, baş nazir qismində ali qonaqların təşrif buyurması, ümumilikdə isə 196 ölkədən 72 min iştirakçının qeydiyyatdan keçməsi COP29-a real və gözlənilən qərarların qəbulu üçün potensial vəd edən platforma kimi özünü doğrultmağa ciddi imkanlar verir. Azərbaycanın isə yüksək səviyyəli ev sahibliyi və bəşəri niyyətləri ehtiva edən çağırışları, beynəlxalq hüququ rəhbər tutan yanaşmaları ilə arzuolunan razılaşmaların əldə olunması istiqamətində hərəkətverici qüvvə kimi çıxış etməsi ölkəmizin qlobal lider qismində özünütəsdiqi baxımından tarixi mərhələdir”, - deyə B.Məhərrəmov vurğulayıb.
AZƏRTAC
“Məlumdur ki, elm və texnikanın, o cümlədən sənayenin sürətli inkişafı planetin iqlim sisteminə böyük mənfi təsirlər göstərmiş, xüsusən son 100 ildə planetin orta temperaturu 0.8 dərəcə artmış və bu artımın da əsas səbəbi istilik effekti yaradan qazların həcmi ilə birbaşa bağlı olmuşdur. Nəticədə, son iki əsrdə atmosferdə karbon qazının ümumi miqdarı 30 faizə, metanın miqdarı isə 60 faizdən artıq həcmə yaxınlaşmışdır. Məhz bu baxımdan 2015-ci ildə Paris razılaşması imzalandıqdan sonra əsas hədəf həmin razılaşmanın 6-cı maddəsi üzrə karbon bazarları sahəsində razılığın əldə edilməsinə yönəlmiş, lakin, təəssüflər olsun ki, ötən 10 ilə yaxın dövr ərzində bu istiqamətdə hər hansı ciddi razılığa nail olunmamışdır. Lakin Bakıda COP29-un ilk günündə Paris Sazişinin 6-cı maddəsinin bir müddəası üzrə razılaşmanın əldə edilməsi illərdir iqlim dəyişiklikləri üzrə birgə fəaliyyət qarşısında çox ciddi əngəllərdən birini aradan qaldırmış oldu. Daha dəqiq desək, Sazişin 6.4-cü maddəsinin Azərbaycanda razılaşdırılması bütövlükdə 6-cı maddə üzrə tam razılıq əldə olunmasına konseptual mənada şərait yaradır və illərdir problem kimi gündəmdə olan müddəanın tam şəkildə razılaşdırılmasına ümidləri artırır”, - deyə deputat bildirib.
O qeyd edib ki, əvvəlki dövrlər üzrə də qlobal səylərin birləşdirilməsi istiqamətində ciddi təcrübəyə malik olan Azərbaycanın COP29-dan əsas gözləntilərinin bir istiqaməti məhz 6-cı maddə üzrə müəyyən razılıqlara gəlinməsi idi və Bakıda belə bir prinsipial məsələnin razılaşdırılması, əslində, həm də ev sahibi kimi Azərbaycanın qarşıya qoyduğu məqsədlərə nail olunması üzrə ortaya qoyduğu səylərin nəticəsi sayıla bilər. Məlumdur ki, Prezident İlham Əliyev hələ ötən gün tədbirin açılışında rəsmən bəyan etmişdi ki, Azərbaycan Respublikası COP29-un sədri kimi inkişaf etmiş və inkişaf edən ölkələr, o cümlədən Qlobal Cənub və Qlobal Şimal arasında ümumi anlaşmaya nail olmaq üçün əlindən gələni edəcək. Dövlət başçısının bu istiqamətdə verdiyi qətiyyətli bəyanatın səmimiliyi də heç kimdə şübhə doğurmadı, çünki Azərbaycan Paris Sazişinin tam razılaşdırılması hələ də mümkün olmayan 6-cı maddəsinə müvafiq olaraq çox ciddi niyyətlər ortaya qoymuş, hələ 2015-ci ilin oktyabrında BMT-nin İqlim Dəyişmələri üzrə Çərçivə Konvensiyasının katibliyinə özünün Milli Səviyyədə Müəyyən Edilmiş Töhfələr sənədini təqdim edərkən niyyətlərini bir daha bəyan etmişdi. Məhz bu niyyətlərə müvafiq olaraq baza ili olan 1990-cı illə müqayisədə 2030-cu ilə qədər istixana effekti yaradan qaz emissiyalarının 35 faiz həcmində azaldılmasını hədəfləyib, 2022-ci ildə, hədəf ilinə 8 il qalmış artıq 34 faizlik nəticə ortaya qoya bilib. Ölkəmiz Qlazqoda COP26 tədbiri zamanı hədəflərini daha da yüksəldərək 2050-ci ilə qədər istixana effekti yaradan qaz emissiyalarının həcminin 40 faiz azaldılmasını məqsəd kimi üzərinə götürüb. Bundan başqa, Azərbaycanın özünün 5 Milli Prioritetindən birini təmiz ətraf-mühit və yaşıl artım ölkəsi olaraq müəyyən etməsi, həmçinin qazıntı yanacağına əsaslanan enerji sisteminin yaşıl enerji ilə əvəzlənməsi istiqamətində effektiv addımlar atması fonunda Paris Sazişinin 6-cı maddəsinə dair razılığın əldə olunması başda olmaqla, bütövlükdə iqlim dəyişiklikləri üzrə mübarizə səylərinin birləşdirilməsi istiqamətində səmərəli fəaliyyət ortaya qoyan subyekt kimi çağırışlar etmək haqqına malik olduğunu qəbul etdirə bilib. Təbii ki, belə bir situasiyada COP29-dan substantiv nəticələrin gözlənilməsi başa düşülən idi və əldə olunan ilkin razılıqlar, ilk növbədə, bu çərçivədə şərh olunmalıdır.
“Bundan başqa məlumdur ki, COP29 qarşısında əsas məqsədlərdən biri iqlim maliyyəsi ilə bağlı məsələ hesab olunurdu. Bakıda müzakirələrin ardınca, artıq bir sıra beynəlxalq maliyyə korporasiyaları və bank strukturlarının iqlim dəyişikliklərinin fəsadlarına qarşı mübarizə məqsədilə öz maliyyə töhfələrini artıracaqlarına dair bəyanatları, o cümlədən dünya bankının 170 milyarda yaxın vəsait ayıra biləcəyini bəyan etməsi, COP29-da danışıqlar üçün əla mühitin hakim olmasını deməyə əsas verir. Tədbirə Britaniya, İspaniya, İtaliya, Belçika, Danimarka, Finlandiya, Polşa, Yunanıstan, Çexiya, Xorvatiya, Serbiya kimi ölkələrin birinci şəxslərinin, o cümlədən Avropa İttifaqı Şurasının Prezidentinin nümunəsində liderlərin qatılması, habelə 80 ölkədən vitse-prezident, baş nazir qismində ali qonaqların təşrif buyurması, ümumilikdə isə 196 ölkədən 72 min iştirakçının qeydiyyatdan keçməsi COP29-a real və gözlənilən qərarların qəbulu üçün potensial vəd edən platforma kimi özünü doğrultmağa ciddi imkanlar verir. Azərbaycanın isə yüksək səviyyəli ev sahibliyi və bəşəri niyyətləri ehtiva edən çağırışları, beynəlxalq hüququ rəhbər tutan yanaşmaları ilə arzuolunan razılaşmaların əldə olunması istiqamətində hərəkətverici qüvvə kimi çıxış etməsi ölkəmizin qlobal lider qismində özünütəsdiqi baxımından tarixi mərhələdir”, - deyə B.Məhərrəmov vurğulayıb.
AZƏRTAC
