Azərkosmosun Qırğızıstanın Fövqəladə Hallar Nazirliyi ilə əməkdaşlığı çərçivəsində
hazırladığı rəqəmsal peyk həlləri təbii fəlakət riskinin qiymətləndirilməsi və qarşısının
alınmasında istifadə olunub.
Belə ki, Azərkosmos tərəfindən təqdim olunan yüksək dəqiqlikli rəqəmsal relyef modeli
(DEM – Digital Elevation Model) Qırğızıstanda potensial təbii fəlakətin qarşısını
almaqda mühüm rol oynayıb və yüzlərlə insanın həyatını xilas etməyə kömək edib.
Qeyd edək ki, DEM ərazinin yüksəklik məlumatlarını rəqəmsal formada təsvir edən
coğrafi məlumat modeli olub, relyefin quruluşunu və formasını dəqiq şəkildə təsvir
etmək üçün istifadə olunur. Peyk təsvirlərinin təhlili və əlavə monitorinq məlumatları
əsasında müəyyən edilib ki, Qırğızıstanda İssık-göl ərazisində dağ gölünün daşması ilə
bağlı qabaqlayıcı tədbirlərin həyata keçirilməsi mümkün deyil və ətraf kəndlər ciddi
daşqın təhlükəsi ilə üzləşə bilər. Bu məlumatlar əsasında Qırğızıstanda aidiyyəti
qurumlar dərhal tədbir görərək risk altındakı yaşayış məntəqələrindən insanların
evakuasiyasını təşkil edib. Evakuasiyadan cəmi dörd gün sonra gözlənilən daşqın baş
verib. Lakin vaxtında görülən tədbirlər sayəsində 500 nəfərin həyatı xilas olunub.
Qırğızıstanda 2000-dən çox dağ gölü mövcuddur və onlardan 320-si potensial
fövqəladə hallar üçün ciddi təhlükə yaradır. Yüksək dağlıq ərazilərdə yerləşən bu
göllərin daşması Mərkəzi Asiya regionuna genişmiqyaslı təsirlər göstərə bilər. Təbii
fəlakətin baş verməsinin əsas səbəblərindən biri dağ göllərinin iqlim dəyişiklikləri
nəticəsində artan həssaslığıdır. Temperaturun yüksəlməsi buzlaqların əriməsini
sürətləndirərək göllərin səviyyəsinin kritik həddə çatmasına gətirib çıxarır. Məsələn,
riskli ərazilərdə daha detallı peyk monitorinqinin aparılması və bu göllərin təhlükəsizlik
strukturunun gücləndirilməsi gələcəkdə bənzər fəlakətlərin qarşısını ala bilər. Rəqəmsal
relyef modelləri və peyk məlumatları fəlakətlərin idarə olunmasında yüksək dəqiqlikli
proqnozlar verərək həm insan, həm də maliyyə resurslarına qənaət etməyə imkan verir.
hazırladığı rəqəmsal peyk həlləri təbii fəlakət riskinin qiymətləndirilməsi və qarşısının
alınmasında istifadə olunub.
Belə ki, Azərkosmos tərəfindən təqdim olunan yüksək dəqiqlikli rəqəmsal relyef modeli
(DEM – Digital Elevation Model) Qırğızıstanda potensial təbii fəlakətin qarşısını
almaqda mühüm rol oynayıb və yüzlərlə insanın həyatını xilas etməyə kömək edib.
Qeyd edək ki, DEM ərazinin yüksəklik məlumatlarını rəqəmsal formada təsvir edən
coğrafi məlumat modeli olub, relyefin quruluşunu və formasını dəqiq şəkildə təsvir
etmək üçün istifadə olunur. Peyk təsvirlərinin təhlili və əlavə monitorinq məlumatları
əsasında müəyyən edilib ki, Qırğızıstanda İssık-göl ərazisində dağ gölünün daşması ilə
bağlı qabaqlayıcı tədbirlərin həyata keçirilməsi mümkün deyil və ətraf kəndlər ciddi
daşqın təhlükəsi ilə üzləşə bilər. Bu məlumatlar əsasında Qırğızıstanda aidiyyəti
qurumlar dərhal tədbir görərək risk altındakı yaşayış məntəqələrindən insanların
evakuasiyasını təşkil edib. Evakuasiyadan cəmi dörd gün sonra gözlənilən daşqın baş
verib. Lakin vaxtında görülən tədbirlər sayəsində 500 nəfərin həyatı xilas olunub.
Qırğızıstanda 2000-dən çox dağ gölü mövcuddur və onlardan 320-si potensial
fövqəladə hallar üçün ciddi təhlükə yaradır. Yüksək dağlıq ərazilərdə yerləşən bu
göllərin daşması Mərkəzi Asiya regionuna genişmiqyaslı təsirlər göstərə bilər. Təbii
fəlakətin baş verməsinin əsas səbəblərindən biri dağ göllərinin iqlim dəyişiklikləri
nəticəsində artan həssaslığıdır. Temperaturun yüksəlməsi buzlaqların əriməsini
sürətləndirərək göllərin səviyyəsinin kritik həddə çatmasına gətirib çıxarır. Məsələn,
riskli ərazilərdə daha detallı peyk monitorinqinin aparılması və bu göllərin təhlükəsizlik
strukturunun gücləndirilməsi gələcəkdə bənzər fəlakətlərin qarşısını ala bilər. Rəqəmsal
relyef modelləri və peyk məlumatları fəlakətlərin idarə olunmasında yüksək dəqiqlikli
proqnozlar verərək həm insan, həm də maliyyə resurslarına qənaət etməyə imkan verir.
