"Müttəhimlərin oturduqları yerlə mənim oturduğum yer çox yaxın idi. H. Gerinq 2-3 addımlığımda əyləşmişdi. O, çox vaxt çənəsini qarşıdakı söykənəcəyə söykəyərdi, R. Hess əzilib-büzülərdi, A. Rozenberq dırnaqlarını çeynəyərdi. Müttəhimlər içərisində V. Keytel daim nəsə yazar, yazmayanda isə qələmin başını ağzında saxlayardı. Y. Ştreyxer demək olar ki, həmişə mürgüləyər, K. Dyonits, E. Reder və Q. Şaxt isə özlərini çox ciddi aparardılar".
Bu abzasda adı çəkilən şəxslər İkinci Dünya müharibəsinin əsasını qoyan və təxmini hesablamalara görə 70 milyondan çox insanın ölümünə səbəb olan faşist Adolf Hitlerin ən yaxın ətrafında yer almış cinayətkarlardır. Yazını qələmə alan şəxs isə faşistlərin ittiham edildiyi Nürnberq məhkəməsində tərcüməçi kimi iştirak etmiş yeganə azərbaycanlı, ölkəmizdə ərəb dili tədrisinin sistemli olaraq əsasını qoymuş tanınmış professor, sağlığında yüksək insani keyfiyyətləri ilə böyük sevgi qazanmış, bu gün də həmkarları, tələbələri tərəfindən rəğbətlə xatırlanan Ələsgər Məmmədovdur. Bundan sonra da ölkəmizdə, heç şübhəsiz, çox sayda tanınmış ərəbşünaslar yetişəcək, amma Ələsgər Məmmədov adı hər zaman Azərbaycan ərəbşünaslığının başında gələcək.
***
Ələsgər Məmmədov 10 oktyabr 1919-cu ildə Bakıda anadan olmuş, 5 yaşından ata və anasını itirmiş, əmisinin himayəsində yaşamışdır. 7 illik məktəbi bitirdikdən sonra N. Nərimanov adına Bakı Sənaye Texnikumuna daxil olmuş, təqribən 14-15 yaşından etibarən müstəqil həyata başlamışdır. Sonralar Azərbaycan Pedaqoji İnstitutunun xarici dillər fakültəsinin alman dili şöbəsini (1937-1941), Moskva Hərbi Xarici Dillər İnstitutunun ərəb dili şöbəsini (1941-1944) bitirmişdir.
Əmək fəaliyyətinə Bakı Xüsusi Hərbi Dəniz Məktəbində alman dilinin tədrisi ilə başlamış Ələsgər Məmmədov 1945-ci ilin fevralından 1947-ci ilin avqust ayınadək SSRİ Xarici İşlər Nazirliyində Yaxın Şərq Ölkələri şöbəsinin böyük referenti vəzifəsində işləmişdir. İşlədiyi 2 il yarım ərzində Almaniya Xarici İşlər Nazirliyinin ələ keçirilmiş diplomatik sənədlərinin böyük bir qismini (30-dan artıq sənəd) alman dilindən rus dilinə tərcümə etmişdir.
***
Ə. Məmmədov SSRİ Xarici İşlər Nazirliyinin xətti ilə 1945-ci ilin dekabr ayından 1946-cı ilin fevral ayınadək Nürnberq Beynəlxalq Hərbi Tribunalında alman dili tərcüməçisi kimi iştirak etmişdir. O, Nürnberq prosesi haqqında müsahibələrindən birində bildirirdi ki, mühakiməyə 24 nəfər baş hərbi cani cəlb edilmişdi. Lakin müttəhimlər kürsüsündə yalnız 21 cani oturmuşdu. Baş canilərdən Qustav Krupp sağalmaz xəstə idi, Robert Ley özünü öldürmüş, Martin Borman isə yoxa çıxmışdı. Nürnberq Beynəlxalq Hərbi Tribunalı 1945-ci il noyabrın 20-dən 1946-cı ilin oktyabrın 1-nə kimi davam etmişdi. Məhkəmənin 403 açıq iclası olmuş, 116 şahid və 143 yazılı ifadə dinlənilmiş, 200 mindən artıq sənəd araşdırılmışdı.
Cinayətlərin törədilməsində baş canilərlə yanaşı, Nasist Partiyası, ali dövlət orqanları, eses dəstələri, ordu, gənc hitlerçilər təşkilatı və b. günahlandırıldı. Onlara qarşı ittihamlar tutarlı faktlarla sübut edildi. Baş hərbi canilər haqqında hökm 1946-cı il 30 sentyabrdan 1 oktyabra keçən gecə elan olundu. Canilər bir-bir çağırılır və hökmü dinləyirdilər.
Nürnberq prosesi 11 ay davam etmiş, Ələsgər Məmmədov isə orada 2 ay yarım - 11 dekabr 1945-ci ildən 20 fevral 1946-cı ilə kimi iştirak etmişdi. Alim bu barədə bildirirdi ki, əsas işim alman dilindən rus dilinə yazılı şəkildə sənədlər tərcümə etmək idi. Bəzən istintaqları tərcümə etməyə çağırılırdım. Böyüklü-kiçikli 30-dan artıq sənəd tərcümə etdim.
Ələsgər Məmmədov Nürnberq prosesi haqqında qeyd edirdi ki, əvvəl-əvvəl müttəhimlər məhkəmə iclaslarında çıxış edən İngiltərə, Amerika və Fransanın nümayəndələrini diqqətlə dinləyir, SSRİ-dən olan nümayəndələrə isə etinasız yanaşırdılar. Çox keçmədi ki, bizim nümayəndə heyətinin gətirdiyi tutarlı dəlillər müttəhimləri onlara xüsusi diqqətlə qulaq asmağa məcbur etdi. Salonda müttəhimlərin oturduqları yerlə mənim oturduğum yer çox yaxın idi. H. Gerinq 2-3 addımlığımda əyləşmişdi. O çox vaxt çənəsini qarşıdakı söykənəcəyə söykəyərdi, R. Hess əzilib-büzülərdi, A. Rozenberq dırnaqlarını çeynəyərdi. Müttəhimləriçərisində V. Keytel daim nəsə yazar, yazmayanda isə qələmin başını ağzında saxlayardı. Y. Ştreyxer demək olar ki, həmişə mürgüləyər, K. Dyonits, E. Reder və Q. Şaxt isə özlərini çox ciddi aparardılar.
Ələsgər Məmmədov müsahibəsində belə bir faktı da xatırladır: 1943-cü ildə Sovet ordusu tərəfindən əsir alınmış 6-cı ordunun komandanı, feldmarşal Fridrix Paulus şahid kimi məhkəmə salonuna girəndə müttəhimlər əvvəl-əvvəl bərk həyəcanlandılar. Onlar inana bilmirdilər ki, Paulus özünü öldürməyib, sağdır (Almaniyada söz yayılıbmış ki, o özünü öldürüb). Lakin tədricən müttəhimlərin üzündəki bu həyəcan nifrətlə əvəz olundu.
***
Ələsgər Məmmədov 1947-ci ilin avqust ayından Bakı Dövlət Universitetinin şərqşünaslıq fakültəsində elmi fəaliyyətə başlamışdır. O, 1953-cü ildə filologiya elmləri namizədi alimlik dərəcəsini almışdır. 1954-cü ildə dosent, 1967-ci ildə professor olan Ə. Məmmədov 1992-ci ildə əməkdar elm xadimi, 1994-cü ildə isə pedaqoji elmlər doktoru alimlik dərəcəsini almış və Azərbaycanda müdafiə etmədən doktorluq dərəcəsi alan ilk alim olmuşdur. Həmkarlarının dediyinə görə, onun yazdığı hər bir dərslik doktorluq dərəcəsi almaq üçün kifayət idi.
Ələsgər Məmmədov 1957-ci ildə Azərbaycanda ərəbşünaslıq məktəbinin əsasını qoymuşdur. O, Ərəb dili kafedrasını yaradaraq 29 il onun müdiri işləmişdir. Ələsgər müəllim Azərbaycan Televiziya və Radio Verilişləri Komitəsində "Ərəb ölkələrinə yayım" şöbəsinin yaradılmasının təşəbbüskarlarından biri və ilk redaktoru olmuş, "Dostluq" cəmiyyətinin yaranmasında yaxından iştirak etmişdir.
Ə. Məmmədov ərəb və alman dillərindən başqa ingilis, fransız, fars dillərini də gözəl bilirdi. Ə. Məmmədov ərəb dilinin tədrisinə yenilik gətirməklə onu Avropa üsuluna uyğunlaşdırmış, ana dili ilə müqayisəli şəkildə hazırlamışdır. Bu qayda ilə tələbələr ərəb dilini tez mənimsəyir, 4-5 ilə mükəmməl öyrənə bilirlər. Məhz bununla əlaqədar Ə. Məmmədov "Ərəb dilinin açarını tapmışam" deyərdi. Bir pedaqoq kimi Ələsgər Məmmədov əvəzsiz müəllim idi. O, dərs prosesində bu çətin dili öyrədərkən ciddi tələbkarlığı ilə yanaşı, incə yumoru ilə tələbələrində zehni yüngüllük yaradardı. Onun metodu bu gün də müəllim işləyən davamçıları üçün ənənə şəklini alıb.
***
Ələsgər müəllimin elmi-pedaqoji fəaliyyəti son dərəcə səmərəli və mənalı olmuşdur. O, ölkəmizdə ərəbşünaslığın sistemli şəkildə tədrisində yol açan, təməl qoyan böyük bir memar olmuşdur. 60-70 il əvvəl yazdığı dərsliklər bu gün də əl-əl gəzir, yetirmələri onu sevə-sevə xatırlayır, onun söhbətlərindən misallar çəkirlər. Ələsgər Məmmədovun 573 səhifədən ibarət ilk "Ərəb dili" dərsliyi Sovet İttifaqında 1958-ci ildə kütləvi tirajla (5000 nüsxə) buraxılmış, təkcə Azərbaycanda deyil, Tacikistan, Özbəkistan və başqa yerlərdə də istifadə edilmişdir. Alim ali məktəblərin I və II kurs Azərbaycan və rus bölmələrində oxuyan tələbələr üçün "Ərəb dili" və "Arabskiy yazık"dərslikləri, "Ərəb dilinin qısa kursu", İlahiyyat fakültəsinin tələbələri üçün "Ərəb dili" dərsliyi, II-XI siniflər üçün də dərsliklər yazmışdır. 1972-ci ildə I və II kurs Azərbaycan bölməsi üçün yazdığı "Ərəb dili" kitabı sifarişə əsasən 22 ölkəyə göndərilmişdir. 1980-ci ildə çapdan çıxmış I və II kurs rus bölməsi üçün "Arabskiy yazık" kitabı nəinki Azərbaycanda, həmçinin Moskva, Lvov, Kiyev, Daşkənd və digər şəhərlərin ali məktəblərində dərslik kimi istifadə edilir.
Ə. Məmmədov orta və ali məktəblər üçün rus və Azərbaycan dillərində yazılmış 30-dan çox ərəb dili dərsliyinin müəllifidir. Orta əsr ərəbdilli mənbələrin tədqiqində onun məktəbinin nümayəndələrinin xidməti böyükdür.
Ələsgər Məmmədov məktəbinin nümayəndələri ərəb ölkələrində tərcüməçi və diplomat kimi fəaliyyət göstərirlər. Misir, İraq, İordaniya və başqa ərəb ölkələrinin bir sıra qəzet və jurnallarında Ə. Məmmədov haqqında geniş materiallar verilmişdir.
***
Xasiyyətcə həlim olsa da, işində olduqca ciddi və tələbkar idi. Yersiz əyləncələri, yorucu iclasları sevməzdi. Rahatlığını, sevincini yazdığı kitablarda tapar, mühazirələrini sevə-sevə oxuyar, tələbələrinə ata qayğısı ilə yanaşardı. Həmişə deyərdi ki, mənim tələbələrim öz ixtisaslarına mükəmməl yiyələnməlidirlər. Çünki onlar ölkəmizi xaricdə təmsil edəcəklər. Qoy üzləri ağ, alınları açıq olsun. Tələbələrinin hər uğuruna sevinər, "Divin canı şüşədə olduğu kimi, mənim də canım tələbələrimdədir" deyərdi.
Ələsgər müəllim 1973-cü ildə Mərkəzi Komitənin nümayəndələri ilə bir qrupda Bakı və Bəsrə şəhərləri arasında qardaşlıq müqaviləsi bağlamaq üçün İraqa səfər etmişdi. Həmin müqavilənin bağlanmasında Ələsgər müəllimin rolu böyük olmuşdu. İraqın rəsmi nümayəndələri onun bacarıq və istedadına heyranlıqlarını bildirmişdilər. Onlar Ələsgər müəllimi azərbaycanlı ərəb adlandırmışdılar. Hətta Kərbəla ziyarətinə aparıb ona qızıl suyuna çəkilmiş "Qurani-Kərim" kitabını bağışlamışdılar. Dövrünün dinimizə, müqəddəs kitabımıza qarşı qadağalarına baxmayaraq, Ələsgər müəllim "Mən şərqşünasam, müsəlmanam" deyib həmin kitabı Bakıya gətirmişdi. O kitab bu gün də həmin evdə qorunur. O zamanlar SSRİ ilə ərəb ölkələri arasında əlaqələrin möhkəmləndirilməsi və inkişafında onun böyük xidmətləri var idi. Dəfələrlə Sovet İttifaqından olan nümayəndə heyətinin tərkibində Misirdə, İraqda, Suriyada olmuş, universitetlərdə mühazirələr oxumuşdu.
Son dərəcə sadə, səmimi idi, tələbələrini çox sevər, dərs zamanı zarafatdan da qalmazdı. Bəstəboylu olduğu üçün çox vaxt pencəyi az qala dizinə qədər uzanardı. Şərqşünaslıq fakültəsinin dəhlizində onu hər zaman qoltuğu kitabla dolu halda bir otaqdan başqa bir otağa keçərkən görərdin. Həmkarları zarafatla deyərdilər ki, Ələsgər müəllim gecələr kitablarını qucaqlayaraq yatır.
***
Səmimi insan, fədakar alim Ələsgər Məmmədov 29 yanvar 2000-ci ildə dünyasını dəyişmişdir. Onun ölümü Azərbaycan şərqşünaslığının böyük itkisi kimi dəyərləndirilmişdir. Ələsgər Məmmədovun elmi fəaliyyəti dövlətimiz və xalqımız tərəfindən yüksək qiymətləndirilmişdir. Azərbaycan Dövlət Teleradio Verilişləri Şirkətinin "Aztelefilm" Yaradıcılıq Birliyi tərəfindən Ələsgər Məmmədovun həyatından bəhs edən "Ömürdən qalan izlər" adlı tammetrajlı film çəkilmişdir. Əməkdar Elm Xadimi fəxri adına layiq görülmüş Ələsgər müəllim haqqında bir-birindən maraqlı və tərif dolu yüzlərlə məqalə qələmə alınmışdır.
FRAZA
Bu abzasda adı çəkilən şəxslər İkinci Dünya müharibəsinin əsasını qoyan və təxmini hesablamalara görə 70 milyondan çox insanın ölümünə səbəb olan faşist Adolf Hitlerin ən yaxın ətrafında yer almış cinayətkarlardır. Yazını qələmə alan şəxs isə faşistlərin ittiham edildiyi Nürnberq məhkəməsində tərcüməçi kimi iştirak etmiş yeganə azərbaycanlı, ölkəmizdə ərəb dili tədrisinin sistemli olaraq əsasını qoymuş tanınmış professor, sağlığında yüksək insani keyfiyyətləri ilə böyük sevgi qazanmış, bu gün də həmkarları, tələbələri tərəfindən rəğbətlə xatırlanan Ələsgər Məmmədovdur. Bundan sonra da ölkəmizdə, heç şübhəsiz, çox sayda tanınmış ərəbşünaslar yetişəcək, amma Ələsgər Məmmədov adı hər zaman Azərbaycan ərəbşünaslığının başında gələcək.
***
Ələsgər Məmmədov 10 oktyabr 1919-cu ildə Bakıda anadan olmuş, 5 yaşından ata və anasını itirmiş, əmisinin himayəsində yaşamışdır. 7 illik məktəbi bitirdikdən sonra N. Nərimanov adına Bakı Sənaye Texnikumuna daxil olmuş, təqribən 14-15 yaşından etibarən müstəqil həyata başlamışdır. Sonralar Azərbaycan Pedaqoji İnstitutunun xarici dillər fakültəsinin alman dili şöbəsini (1937-1941), Moskva Hərbi Xarici Dillər İnstitutunun ərəb dili şöbəsini (1941-1944) bitirmişdir.
Əmək fəaliyyətinə Bakı Xüsusi Hərbi Dəniz Məktəbində alman dilinin tədrisi ilə başlamış Ələsgər Məmmədov 1945-ci ilin fevralından 1947-ci ilin avqust ayınadək SSRİ Xarici İşlər Nazirliyində Yaxın Şərq Ölkələri şöbəsinin böyük referenti vəzifəsində işləmişdir. İşlədiyi 2 il yarım ərzində Almaniya Xarici İşlər Nazirliyinin ələ keçirilmiş diplomatik sənədlərinin böyük bir qismini (30-dan artıq sənəd) alman dilindən rus dilinə tərcümə etmişdir.
***
Ə. Məmmədov SSRİ Xarici İşlər Nazirliyinin xətti ilə 1945-ci ilin dekabr ayından 1946-cı ilin fevral ayınadək Nürnberq Beynəlxalq Hərbi Tribunalında alman dili tərcüməçisi kimi iştirak etmişdir. O, Nürnberq prosesi haqqında müsahibələrindən birində bildirirdi ki, mühakiməyə 24 nəfər baş hərbi cani cəlb edilmişdi. Lakin müttəhimlər kürsüsündə yalnız 21 cani oturmuşdu. Baş canilərdən Qustav Krupp sağalmaz xəstə idi, Robert Ley özünü öldürmüş, Martin Borman isə yoxa çıxmışdı. Nürnberq Beynəlxalq Hərbi Tribunalı 1945-ci il noyabrın 20-dən 1946-cı ilin oktyabrın 1-nə kimi davam etmişdi. Məhkəmənin 403 açıq iclası olmuş, 116 şahid və 143 yazılı ifadə dinlənilmiş, 200 mindən artıq sənəd araşdırılmışdı.
Cinayətlərin törədilməsində baş canilərlə yanaşı, Nasist Partiyası, ali dövlət orqanları, eses dəstələri, ordu, gənc hitlerçilər təşkilatı və b. günahlandırıldı. Onlara qarşı ittihamlar tutarlı faktlarla sübut edildi. Baş hərbi canilər haqqında hökm 1946-cı il 30 sentyabrdan 1 oktyabra keçən gecə elan olundu. Canilər bir-bir çağırılır və hökmü dinləyirdilər.
Nürnberq prosesi 11 ay davam etmiş, Ələsgər Məmmədov isə orada 2 ay yarım - 11 dekabr 1945-ci ildən 20 fevral 1946-cı ilə kimi iştirak etmişdi. Alim bu barədə bildirirdi ki, əsas işim alman dilindən rus dilinə yazılı şəkildə sənədlər tərcümə etmək idi. Bəzən istintaqları tərcümə etməyə çağırılırdım. Böyüklü-kiçikli 30-dan artıq sənəd tərcümə etdim.
Ələsgər Məmmədov Nürnberq prosesi haqqında qeyd edirdi ki, əvvəl-əvvəl müttəhimlər məhkəmə iclaslarında çıxış edən İngiltərə, Amerika və Fransanın nümayəndələrini diqqətlə dinləyir, SSRİ-dən olan nümayəndələrə isə etinasız yanaşırdılar. Çox keçmədi ki, bizim nümayəndə heyətinin gətirdiyi tutarlı dəlillər müttəhimləri onlara xüsusi diqqətlə qulaq asmağa məcbur etdi. Salonda müttəhimlərin oturduqları yerlə mənim oturduğum yer çox yaxın idi. H. Gerinq 2-3 addımlığımda əyləşmişdi. O çox vaxt çənəsini qarşıdakı söykənəcəyə söykəyərdi, R. Hess əzilib-büzülərdi, A. Rozenberq dırnaqlarını çeynəyərdi. Müttəhimləriçərisində V. Keytel daim nəsə yazar, yazmayanda isə qələmin başını ağzında saxlayardı. Y. Ştreyxer demək olar ki, həmişə mürgüləyər, K. Dyonits, E. Reder və Q. Şaxt isə özlərini çox ciddi aparardılar.
Ələsgər Məmmədov müsahibəsində belə bir faktı da xatırladır: 1943-cü ildə Sovet ordusu tərəfindən əsir alınmış 6-cı ordunun komandanı, feldmarşal Fridrix Paulus şahid kimi məhkəmə salonuna girəndə müttəhimlər əvvəl-əvvəl bərk həyəcanlandılar. Onlar inana bilmirdilər ki, Paulus özünü öldürməyib, sağdır (Almaniyada söz yayılıbmış ki, o özünü öldürüb). Lakin tədricən müttəhimlərin üzündəki bu həyəcan nifrətlə əvəz olundu.
***
Ələsgər Məmmədov 1947-ci ilin avqust ayından Bakı Dövlət Universitetinin şərqşünaslıq fakültəsində elmi fəaliyyətə başlamışdır. O, 1953-cü ildə filologiya elmləri namizədi alimlik dərəcəsini almışdır. 1954-cü ildə dosent, 1967-ci ildə professor olan Ə. Məmmədov 1992-ci ildə əməkdar elm xadimi, 1994-cü ildə isə pedaqoji elmlər doktoru alimlik dərəcəsini almış və Azərbaycanda müdafiə etmədən doktorluq dərəcəsi alan ilk alim olmuşdur. Həmkarlarının dediyinə görə, onun yazdığı hər bir dərslik doktorluq dərəcəsi almaq üçün kifayət idi.
Ələsgər Məmmədov 1957-ci ildə Azərbaycanda ərəbşünaslıq məktəbinin əsasını qoymuşdur. O, Ərəb dili kafedrasını yaradaraq 29 il onun müdiri işləmişdir. Ələsgər müəllim Azərbaycan Televiziya və Radio Verilişləri Komitəsində "Ərəb ölkələrinə yayım" şöbəsinin yaradılmasının təşəbbüskarlarından biri və ilk redaktoru olmuş, "Dostluq" cəmiyyətinin yaranmasında yaxından iştirak etmişdir.
Ə. Məmmədov ərəb və alman dillərindən başqa ingilis, fransız, fars dillərini də gözəl bilirdi. Ə. Məmmədov ərəb dilinin tədrisinə yenilik gətirməklə onu Avropa üsuluna uyğunlaşdırmış, ana dili ilə müqayisəli şəkildə hazırlamışdır. Bu qayda ilə tələbələr ərəb dilini tez mənimsəyir, 4-5 ilə mükəmməl öyrənə bilirlər. Məhz bununla əlaqədar Ə. Məmmədov "Ərəb dilinin açarını tapmışam" deyərdi. Bir pedaqoq kimi Ələsgər Məmmədov əvəzsiz müəllim idi. O, dərs prosesində bu çətin dili öyrədərkən ciddi tələbkarlığı ilə yanaşı, incə yumoru ilə tələbələrində zehni yüngüllük yaradardı. Onun metodu bu gün də müəllim işləyən davamçıları üçün ənənə şəklini alıb.
***
Ələsgər müəllimin elmi-pedaqoji fəaliyyəti son dərəcə səmərəli və mənalı olmuşdur. O, ölkəmizdə ərəbşünaslığın sistemli şəkildə tədrisində yol açan, təməl qoyan böyük bir memar olmuşdur. 60-70 il əvvəl yazdığı dərsliklər bu gün də əl-əl gəzir, yetirmələri onu sevə-sevə xatırlayır, onun söhbətlərindən misallar çəkirlər. Ələsgər Məmmədovun 573 səhifədən ibarət ilk "Ərəb dili" dərsliyi Sovet İttifaqında 1958-ci ildə kütləvi tirajla (5000 nüsxə) buraxılmış, təkcə Azərbaycanda deyil, Tacikistan, Özbəkistan və başqa yerlərdə də istifadə edilmişdir. Alim ali məktəblərin I və II kurs Azərbaycan və rus bölmələrində oxuyan tələbələr üçün "Ərəb dili" və "Arabskiy yazık"dərslikləri, "Ərəb dilinin qısa kursu", İlahiyyat fakültəsinin tələbələri üçün "Ərəb dili" dərsliyi, II-XI siniflər üçün də dərsliklər yazmışdır. 1972-ci ildə I və II kurs Azərbaycan bölməsi üçün yazdığı "Ərəb dili" kitabı sifarişə əsasən 22 ölkəyə göndərilmişdir. 1980-ci ildə çapdan çıxmış I və II kurs rus bölməsi üçün "Arabskiy yazık" kitabı nəinki Azərbaycanda, həmçinin Moskva, Lvov, Kiyev, Daşkənd və digər şəhərlərin ali məktəblərində dərslik kimi istifadə edilir.
Ə. Məmmədov orta və ali məktəblər üçün rus və Azərbaycan dillərində yazılmış 30-dan çox ərəb dili dərsliyinin müəllifidir. Orta əsr ərəbdilli mənbələrin tədqiqində onun məktəbinin nümayəndələrinin xidməti böyükdür.
Ələsgər Məmmədov məktəbinin nümayəndələri ərəb ölkələrində tərcüməçi və diplomat kimi fəaliyyət göstərirlər. Misir, İraq, İordaniya və başqa ərəb ölkələrinin bir sıra qəzet və jurnallarında Ə. Məmmədov haqqında geniş materiallar verilmişdir.
***
Xasiyyətcə həlim olsa da, işində olduqca ciddi və tələbkar idi. Yersiz əyləncələri, yorucu iclasları sevməzdi. Rahatlığını, sevincini yazdığı kitablarda tapar, mühazirələrini sevə-sevə oxuyar, tələbələrinə ata qayğısı ilə yanaşardı. Həmişə deyərdi ki, mənim tələbələrim öz ixtisaslarına mükəmməl yiyələnməlidirlər. Çünki onlar ölkəmizi xaricdə təmsil edəcəklər. Qoy üzləri ağ, alınları açıq olsun. Tələbələrinin hər uğuruna sevinər, "Divin canı şüşədə olduğu kimi, mənim də canım tələbələrimdədir" deyərdi.
Ələsgər müəllim 1973-cü ildə Mərkəzi Komitənin nümayəndələri ilə bir qrupda Bakı və Bəsrə şəhərləri arasında qardaşlıq müqaviləsi bağlamaq üçün İraqa səfər etmişdi. Həmin müqavilənin bağlanmasında Ələsgər müəllimin rolu böyük olmuşdu. İraqın rəsmi nümayəndələri onun bacarıq və istedadına heyranlıqlarını bildirmişdilər. Onlar Ələsgər müəllimi azərbaycanlı ərəb adlandırmışdılar. Hətta Kərbəla ziyarətinə aparıb ona qızıl suyuna çəkilmiş "Qurani-Kərim" kitabını bağışlamışdılar. Dövrünün dinimizə, müqəddəs kitabımıza qarşı qadağalarına baxmayaraq, Ələsgər müəllim "Mən şərqşünasam, müsəlmanam" deyib həmin kitabı Bakıya gətirmişdi. O kitab bu gün də həmin evdə qorunur. O zamanlar SSRİ ilə ərəb ölkələri arasında əlaqələrin möhkəmləndirilməsi və inkişafında onun böyük xidmətləri var idi. Dəfələrlə Sovet İttifaqından olan nümayəndə heyətinin tərkibində Misirdə, İraqda, Suriyada olmuş, universitetlərdə mühazirələr oxumuşdu.
Son dərəcə sadə, səmimi idi, tələbələrini çox sevər, dərs zamanı zarafatdan da qalmazdı. Bəstəboylu olduğu üçün çox vaxt pencəyi az qala dizinə qədər uzanardı. Şərqşünaslıq fakültəsinin dəhlizində onu hər zaman qoltuğu kitabla dolu halda bir otaqdan başqa bir otağa keçərkən görərdin. Həmkarları zarafatla deyərdilər ki, Ələsgər müəllim gecələr kitablarını qucaqlayaraq yatır.
***
Səmimi insan, fədakar alim Ələsgər Məmmədov 29 yanvar 2000-ci ildə dünyasını dəyişmişdir. Onun ölümü Azərbaycan şərqşünaslığının böyük itkisi kimi dəyərləndirilmişdir. Ələsgər Məmmədovun elmi fəaliyyəti dövlətimiz və xalqımız tərəfindən yüksək qiymətləndirilmişdir. Azərbaycan Dövlət Teleradio Verilişləri Şirkətinin "Aztelefilm" Yaradıcılıq Birliyi tərəfindən Ələsgər Məmmədovun həyatından bəhs edən "Ömürdən qalan izlər" adlı tammetrajlı film çəkilmişdir. Əməkdar Elm Xadimi fəxri adına layiq görülmüş Ələsgər müəllim haqqında bir-birindən maraqlı və tərif dolu yüzlərlə məqalə qələmə alınmışdır.
FRAZA
