Cahan Talışinskaya 1909-cu ildə fevral ayının 9-da Lənkəran şəhərində anadan olub. O, Mir Rzaxan Talışinski ilə general Səməd bəy Mehmandarovun bacısı Məryəm xanım Mehmandarovanın qızı olub. 1918-ci ildə onun ailəsi Bakıya köçüb. Cahan böyük bacısı Bilqeyis xanımın evində qalıb. Bilqeyis xanım "Yeni yol" qəzetinin baş redaktoru Rzaqulu Nəcəfovun həyat yoldaşı olub.
O, Azərbaycan qızlar seminariyasına qəbul olub və eyni zamanda musiqi və vokal ilə maraqlanıb. Bacısının evində piano var idi və Cahanın gözəl musiqi qabiliyyəti olduğundan tanış melodiyaları pianoda çalıb. Beləliklə, xüsusi musiqi savadı olmadan o, pianoda və tarda gözəl ifa edə bilib. Xanəndənin oğlu, Azərbaycanın Əməkdar memarı Nazim Məmməd oğlu Hacıbəyov öz xatirələrində Cahan xanımın hər hansı bir alətdə, istər qarmon, istər fleyta, istər qaval olsun, necə asanlıqla çalmağından danışıb.
Seminariyada oxuduğu illərdə Cahan xanım o dövrdə Əli Bayramov adına klubun nəzdində təşkil olunan bədii özfəaliyyət dərnəyində iştirak etməyə başlayıb. 1927-ci ildən Bakı şəhərinin radio şəbəkəsində işə daxil olur, sonra Dövlət estradası və nəhayət 1934-cü ildən Azərbaycan Dövlət Filarmoniyasının solisti olur. Bu dövr Cahan Talışinskayanın həyatında yaradıcılıq yüksəlişi olub. Onun adı musiqisevərlərin və mütəxəssislərin dilindən düşməyib.
Cahan xanım xalq mahnılarının və Azərbaycan muğamlarının gözəl ifaçısı olub. Müasirlərinin xatirələrində deyildiyi kimi, onun ifa etdiyi “Şahnaz”, “Segah”, “Bayatı-Şiraz” və həmçinin “Qarabağ şikəstəsi” muğamları dinləyicilərin gurultulu alqışları ilə müşayiət olunub. Lakin “Qatar” muğamı onun ifa etdiyi şah əsəri olub. Çox vaxt onu belə də adlandırıblar – Qatar Cahan. Cahan xanımın səsinin geniş diapazonu, virtuoz səs aparatına malik olması bu texniki cəhətdən mürəkkəb olan muğamı onun ifasında təkrarolunmaz edib. O dövrdə Cahan xanım Cabbar Qaryağdıoğlu, Hüseynqulu Sarabski, Seyid Şuşinski, Xan Şuşinski, Həqiqət Rzayeva, Qurban Pirimov, Zülfü Adıgözəlov kimi görkəmli xanəndələr ilə konsert proqramlarında iştirak edib.
Bundan əlavə, o dövrdə Cahan xanım özünü istedadlı folklorçu kimi göstərib. Çox az adama məlumdur ki, "Qubanın ağ alması", "Uca dağlar", "Dəli Ceyran", "Kürdün gözəli" kimi bir çox populyar xalq mahnıları məhz ilk dəfə onun ifasından yazılaraq, dillər əzbəri olub. Bu mahnıları Azərbaycanın rayonlarına etdiyi qastrol səfərlərində toplayaraq, bütün vasitələrdən istifadə edərək, yeni melodiyaları yadda saxlayaraq onu dinləyicilərə oluğu kimi çatdırıb. Belə ki, müğənninin oğlunun xatirələrinə görə, Cahan xanım bu mahnılardan bəzilərini ucqar dağ rayonlarında, çay qırağında paltar yuyan bir qadından eşidərək yazıb. İndi məşhur "Qubanın ağ alması" mahnısını isə ona akademik Mustafa bəy Topçubaşovun həyat yoldaşı Reyhan xanım oxuyub.
1933-cu ildə “Şərq musiqi” ansamblının tərkibində Cahan xanım Moskva, Leninqrad və Kiyev şəhərlərinə qastrol səfərlərinə çıxır. 1936-cı ildə isə o yenə Moskva və Leninqrad qastrolları zamanı Ümumittifaq yazı studiyasında “Qatar” və “Segah” muğamlarını, “Uca dağlar” və “Yeni kənd” mahnılarını lentə aldırır. Müharibədən əvvəlki bu illərdə Cahan xanım tamaşaçıların hədsiz rəgbətini və məhəbbətini qazanıb. Onu hər yerdə tanıyıblar. Çox açıq ürəkli, şən, mehriban insan olan Cahan xanımın saysız-hesabsız dost və tanışları var idi. Bunlardan – Səid Rüstəmov, Bülbül, Həqiqət Rzayeva, Şovkət Məmmədova, Şəmsi Bədəlbəyli, Yavər Kələntərli, aktyorlardan Mustafa Mərdanov, Sona Hacıyeva, Əzizə Məmmədova, Fatma Qədiri, Mərziyə Davudova kimi bir çox məşhur adamların adını çəkmək olar.
1937-ci ilin repressiyaları Cahan Talışinskayanı da rahat buraxmayıb. Cahan xanıma 1938-ci ildə Moskvada keçirilən ilk Azərbaycan incəsənət ongünlüyündə iştirak etməyə icazə verilməyib. Onun adı iştirakçılar siyahısından silinib. Buna baxmayaraq 1939-cu ildə estrada artistlərinin Birinci Ümumittifaq müsabiqəsinə yollanan Cahan xanım Klavdiya Şuljenko, Olqa Lepeşinskaya və Tamara Sereteli ilə yanaşı, bu müsabiqənin laureatı olub. 1940-cı ildə Cahan Talışinskaya “Respublikanın Əməkdar artisti” adını alıb. 33 yaşında o, artıq yaradıcılığının yüksək zirvəsinə çataraq xalq tərəfindən sevilib. 1942-ci ildə onu 14 yaşlı oğlu ilə birlikdə Qazaxıstanın Petropavlovsk rayonuna sürgün ediblər. Bir sıra xahiş ərizələrindən sonra Cahan xanım Özbəkistanın əvvəlcə Çimkənt, sonra isə Daşkənd şəhərinə köçüb və oğlu Nazimi Bakıya, öz qardaşı, məşhur professor, travmatoloq Əbülfət Talışinskinin yanına göndərib. Daşkənddə Cahan xanım şəhər filarmoniyasında solist ifaçı kimi çalışmağa başlayıb. Sonra Tbilisi şəhərində incəsənət işləri üzrə idarəyə təyinat alıb. Beləliklə, Cahan xanım Tbilisi şəhərində Azərbaycan teatrının səhnəsinə qayıdır. Burada o Leyli (“Leyli və Məcnun”), Telli (“Arşın mal alan”), Əsli (“Əsli və Kərəm”), Şahsənəm (“Aşıq Qərib”) rollarında iştirak edir və müvəffəqiyyət qazanır.
Bir müddətdən sonra Vətənə qayıdan sənətkar Musiqili Teatrın direktoru və bədii rəhbəri Şəmsi Bədəlbəylinin dəvəti ilə parlaq komediya aktrisası kimi bu teatrın səhnəsində maraqlı obrazlar qalereyası yaradır. Onun təbiətində olan şən əhval-ruhiyyə yenidən canlanır. Deyilənə görə, tamaşaçılar o dövrdə Musiqili Komediya Teatrına “Talışinskayanın teatrı” adı ilə gedirdilər. Onun “Arşın mal alan”, “O olmasın, bu olsun”, “Gözün aydın”, “Durna” operettalarında yaratdığı Telli, Sənəm, Nargilə, Lalə obrazları o qədər parlaq və yadda qalan idi ki, tamaşaçılar onu səhnəyə dəvət edir, hətta, mahnı və ariyaları bir neçə dəfə ifa etməsini tələb ediblər. Sənəm rolunun ifası zamanı “Segah” muğamı üzərində edilən improvizə zalda gurultulu alqışlara səbəb olub. 1949-cu ildə repressiya və sürgünlərin yeni dalğası başlanır. Cahan Talışinskaya oğlu ilə Daşkəndə sürgün edilir. Yalnız 1954-cü ildə Stalinin ölümündən və M.C.Bağırovun həbsindən sonra Cahan xanımın və onun oğlunun azad olunması barədə qərar qəbul olunur. Cahan xanım Daşkənddə yaşamağı davam edir. 1966-cı ildə Daşkənddə baş verən zəlzələ onların Vətənə qayıtmağına təkan verib. Cahan xanım və ailəsi təcili Bakıya qayıdırlar.
Cahan xanım bir il sonra 1967-ci ildə vəfat edir. Pianoda çalıb oxuduğu zaman iflic nəticəsində həyatını dəyişir.
O, Azərbaycan qızlar seminariyasına qəbul olub və eyni zamanda musiqi və vokal ilə maraqlanıb. Bacısının evində piano var idi və Cahanın gözəl musiqi qabiliyyəti olduğundan tanış melodiyaları pianoda çalıb. Beləliklə, xüsusi musiqi savadı olmadan o, pianoda və tarda gözəl ifa edə bilib. Xanəndənin oğlu, Azərbaycanın Əməkdar memarı Nazim Məmməd oğlu Hacıbəyov öz xatirələrində Cahan xanımın hər hansı bir alətdə, istər qarmon, istər fleyta, istər qaval olsun, necə asanlıqla çalmağından danışıb.
Seminariyada oxuduğu illərdə Cahan xanım o dövrdə Əli Bayramov adına klubun nəzdində təşkil olunan bədii özfəaliyyət dərnəyində iştirak etməyə başlayıb. 1927-ci ildən Bakı şəhərinin radio şəbəkəsində işə daxil olur, sonra Dövlət estradası və nəhayət 1934-cü ildən Azərbaycan Dövlət Filarmoniyasının solisti olur. Bu dövr Cahan Talışinskayanın həyatında yaradıcılıq yüksəlişi olub. Onun adı musiqisevərlərin və mütəxəssislərin dilindən düşməyib.
Cahan xanım xalq mahnılarının və Azərbaycan muğamlarının gözəl ifaçısı olub. Müasirlərinin xatirələrində deyildiyi kimi, onun ifa etdiyi “Şahnaz”, “Segah”, “Bayatı-Şiraz” və həmçinin “Qarabağ şikəstəsi” muğamları dinləyicilərin gurultulu alqışları ilə müşayiət olunub. Lakin “Qatar” muğamı onun ifa etdiyi şah əsəri olub. Çox vaxt onu belə də adlandırıblar – Qatar Cahan. Cahan xanımın səsinin geniş diapazonu, virtuoz səs aparatına malik olması bu texniki cəhətdən mürəkkəb olan muğamı onun ifasında təkrarolunmaz edib. O dövrdə Cahan xanım Cabbar Qaryağdıoğlu, Hüseynqulu Sarabski, Seyid Şuşinski, Xan Şuşinski, Həqiqət Rzayeva, Qurban Pirimov, Zülfü Adıgözəlov kimi görkəmli xanəndələr ilə konsert proqramlarında iştirak edib.
Bundan əlavə, o dövrdə Cahan xanım özünü istedadlı folklorçu kimi göstərib. Çox az adama məlumdur ki, "Qubanın ağ alması", "Uca dağlar", "Dəli Ceyran", "Kürdün gözəli" kimi bir çox populyar xalq mahnıları məhz ilk dəfə onun ifasından yazılaraq, dillər əzbəri olub. Bu mahnıları Azərbaycanın rayonlarına etdiyi qastrol səfərlərində toplayaraq, bütün vasitələrdən istifadə edərək, yeni melodiyaları yadda saxlayaraq onu dinləyicilərə oluğu kimi çatdırıb. Belə ki, müğənninin oğlunun xatirələrinə görə, Cahan xanım bu mahnılardan bəzilərini ucqar dağ rayonlarında, çay qırağında paltar yuyan bir qadından eşidərək yazıb. İndi məşhur "Qubanın ağ alması" mahnısını isə ona akademik Mustafa bəy Topçubaşovun həyat yoldaşı Reyhan xanım oxuyub.
1933-cu ildə “Şərq musiqi” ansamblının tərkibində Cahan xanım Moskva, Leninqrad və Kiyev şəhərlərinə qastrol səfərlərinə çıxır. 1936-cı ildə isə o yenə Moskva və Leninqrad qastrolları zamanı Ümumittifaq yazı studiyasında “Qatar” və “Segah” muğamlarını, “Uca dağlar” və “Yeni kənd” mahnılarını lentə aldırır. Müharibədən əvvəlki bu illərdə Cahan xanım tamaşaçıların hədsiz rəgbətini və məhəbbətini qazanıb. Onu hər yerdə tanıyıblar. Çox açıq ürəkli, şən, mehriban insan olan Cahan xanımın saysız-hesabsız dost və tanışları var idi. Bunlardan – Səid Rüstəmov, Bülbül, Həqiqət Rzayeva, Şovkət Məmmədova, Şəmsi Bədəlbəyli, Yavər Kələntərli, aktyorlardan Mustafa Mərdanov, Sona Hacıyeva, Əzizə Məmmədova, Fatma Qədiri, Mərziyə Davudova kimi bir çox məşhur adamların adını çəkmək olar.
1937-ci ilin repressiyaları Cahan Talışinskayanı da rahat buraxmayıb. Cahan xanıma 1938-ci ildə Moskvada keçirilən ilk Azərbaycan incəsənət ongünlüyündə iştirak etməyə icazə verilməyib. Onun adı iştirakçılar siyahısından silinib. Buna baxmayaraq 1939-cu ildə estrada artistlərinin Birinci Ümumittifaq müsabiqəsinə yollanan Cahan xanım Klavdiya Şuljenko, Olqa Lepeşinskaya və Tamara Sereteli ilə yanaşı, bu müsabiqənin laureatı olub. 1940-cı ildə Cahan Talışinskaya “Respublikanın Əməkdar artisti” adını alıb. 33 yaşında o, artıq yaradıcılığının yüksək zirvəsinə çataraq xalq tərəfindən sevilib. 1942-ci ildə onu 14 yaşlı oğlu ilə birlikdə Qazaxıstanın Petropavlovsk rayonuna sürgün ediblər. Bir sıra xahiş ərizələrindən sonra Cahan xanım Özbəkistanın əvvəlcə Çimkənt, sonra isə Daşkənd şəhərinə köçüb və oğlu Nazimi Bakıya, öz qardaşı, məşhur professor, travmatoloq Əbülfət Talışinskinin yanına göndərib. Daşkənddə Cahan xanım şəhər filarmoniyasında solist ifaçı kimi çalışmağa başlayıb. Sonra Tbilisi şəhərində incəsənət işləri üzrə idarəyə təyinat alıb. Beləliklə, Cahan xanım Tbilisi şəhərində Azərbaycan teatrının səhnəsinə qayıdır. Burada o Leyli (“Leyli və Məcnun”), Telli (“Arşın mal alan”), Əsli (“Əsli və Kərəm”), Şahsənəm (“Aşıq Qərib”) rollarında iştirak edir və müvəffəqiyyət qazanır.
Bir müddətdən sonra Vətənə qayıdan sənətkar Musiqili Teatrın direktoru və bədii rəhbəri Şəmsi Bədəlbəylinin dəvəti ilə parlaq komediya aktrisası kimi bu teatrın səhnəsində maraqlı obrazlar qalereyası yaradır. Onun təbiətində olan şən əhval-ruhiyyə yenidən canlanır. Deyilənə görə, tamaşaçılar o dövrdə Musiqili Komediya Teatrına “Talışinskayanın teatrı” adı ilə gedirdilər. Onun “Arşın mal alan”, “O olmasın, bu olsun”, “Gözün aydın”, “Durna” operettalarında yaratdığı Telli, Sənəm, Nargilə, Lalə obrazları o qədər parlaq və yadda qalan idi ki, tamaşaçılar onu səhnəyə dəvət edir, hətta, mahnı və ariyaları bir neçə dəfə ifa etməsini tələb ediblər. Sənəm rolunun ifası zamanı “Segah” muğamı üzərində edilən improvizə zalda gurultulu alqışlara səbəb olub. 1949-cu ildə repressiya və sürgünlərin yeni dalğası başlanır. Cahan Talışinskaya oğlu ilə Daşkəndə sürgün edilir. Yalnız 1954-cü ildə Stalinin ölümündən və M.C.Bağırovun həbsindən sonra Cahan xanımın və onun oğlunun azad olunması barədə qərar qəbul olunur. Cahan xanım Daşkənddə yaşamağı davam edir. 1966-cı ildə Daşkənddə baş verən zəlzələ onların Vətənə qayıtmağına təkan verib. Cahan xanım və ailəsi təcili Bakıya qayıdırlar.
Cahan xanım bir il sonra 1967-ci ildə vəfat edir. Pianoda çalıb oxuduğu zaman iflic nəticəsində həyatını dəyişir.
