1074-cü ilin 10 fevralında Mahmud Kaşqari ümumtürk mədəniyyətinin türk dilində yazılan ilk lüğəti sayılan “Divani-Lüğəti-Türk”ü sona çatıb.
![Tarixdə bu gün - 10 fevral](/uploads/posts/2025-02/e4d92dc0ae.jpg)
1258-ci il 10 fevral tarixində Hülakü xanın başçılığı ilə monqollar Bağdadı ələ keçirmiş və Abbasilər xilafəti süquta uğramışdır.
![](/uploads/posts/2025-02/bagdad1258.jpg)
1763-cü ilin 10 fevralında İngiltərə, Fransa və İspaniya arasında Yeddi İl Müharibələrini sona çatdıran Paris Müqaviləsi imzalandı. Bu müqavilə ilə İngiltərənin dünya üzrə dəniz üstünlüyü və müstəmləkə gücü, Fransanın isə müstəmləkəçilik uğrunda İngiltərədən geri qaldığı göründü.
1828-ci il fevralın 10-da Cənubi Azərbaycanın Təbriz şəhəri yaxınlığındakı Türkmənçay kəndində Qacarlar və Romanovlar (İranla Rusiya) arasında müqavilə bağlanıldı. 1826-1828-ci illər Rusiya-İran müharibəsinə son qoyan bu müqaviləyə görə, Naxçıvan və İrəvan xanlıqları, o cümlədən, Ordubad bölgəsi Rusiyaya birləşdirildi. Beləliklə, Azərbaycan həmin sənədə görə, ikiyə parçalanaraq Rusiya və İran arasında bölüşdürüldü.
![](/uploads/posts/2025-02/turkmanchay.jpg)
1931-ci il 10 fevral tarixində Dehli Hindistanın paytaxtı olmuşdur.
![](/uploads/posts/2025-02/red-fort-delhi1-attr-hero.jpg)
1837-ci il 10 fevral tarixində dahi rus şairi, yazıçı, dramaturq Aleksandr Puşkin vəfat edib (1799-1837). A.Puşkinin adı Azərbaycan tarixi və mədəniyyəti ilə qırılmaz tellərlə bağlıdır. Sadə, xalq dilinə yaxın, başadüşülən tərzdə yazan A.Puşkin “Yevgeni Onegin”, “Ruslan və Lyüdmila”, “Qaratoxmaq qadın”, “Kapitan qızı” və digər əsərlərin müəllifidir.
![](/uploads/posts/2025-02/1739105676_orest_kiprensky_-_portret_poeta_a_s_pushkina_-_google_art_project.jpg)
1869-cu ilin 10 fevralında Naxçıvanda Azərbaycan ədəbiyyatının görkəmli nümayəndələrindən biri, yazıçı-dramaturq və jurnalist Cəlil Məmmədquluzadə anadan olub. Qori seminariyasını bitirdikdən sonra (1887) bir müddət İrəvan quberniyasında müəllimlik edib. 1904-cü ildən Tiflisdə nəşr edilən “Şərqi-Rus” qəzeti redaksiyasında çalışıb. Onun “Poçt qutusu”, “Usta Zeynal”, “İranda hürriyyət”, “Qurbanəli bəy” kimi hekayələri, məşhur “Ölülər” komediyası Azərbaycan realist ədəbiyyatının parlaq nümunələridir. Yazıçı öz yaradıcılığında intibah və maarifçilik məsələrinə də geniş yer verib. Cəlil Məmmədquluzadə baş redaktoru olduğu məhşur “Molla Nəsrəddin” jurnalı ilə Yaxın və Orta Şərqdə, xüsusilə, İran və Türkiyədə ədəbi-ictimai fikrin inkişafına mühüm təsir göstərə bilib. (1869-1932)
![](/uploads/posts/2025-02/jalil_mammadguluzadeh_c__1920.jpg)
1903-cü il. SSRİ Xalq Artisti, bəstəkar, Matvey Blanterin doğum günüdür (1903-1990). M.Blanter məşhur “Katyuşa” mahnısının, “Futbol marşı”nın müəllifidir.
![](/uploads/posts/2025-02/05_matvey-blanter.jpg)
1918-ci ilin 10 fevralında 34-cü Osmanlı sultanı II Əbdülhəmid 76 yaşında dünyadan köçüb. O, sultan Əbdülməcidin oğlu idi. 1842-ci ildə anadan olmuşdu. Əbdülhəmid taxta çıxdığı zaman Osmanlı dövləti tam bir böhran içində idi. Çernoqoriya və Serbiyada aparılan müharibələr osmanlıların əleyhinə dönmüş, Bosniya-Hersoqovina və Griddə qiyamlar başlamış, maliyyə böhranı son həddə çatmışdı. Bu vaxt baş vəzir (sədrəzəm) Mithat Paşa və tərəfdarlarının istəyi ilə 23 dekabr 1876-cı ildə Birinci Hökumət elan edildi. Qeyri-müsəlmanların da iştirak etdiyi Məclisin ilk işi Rusiyaya müharibə elanı oldu. Bu müharibə Osmanlı dövlətinə fəlakət gətirdi. Ruslar İstanbula qədər gəldilər. Sülh istəyən Sultan Əbdülhəmid ilk iş olaraq dövləti parçalanma və yoxolma yoluna doğru aparan Məclisi bağladı (13 fevral 1878) və ölkənin idarəsini tamamilə əlinə aldı.
![](/uploads/posts/2025-02/ahamid.jpg)
1918-ci il 10 fevral tarixində Azərbaycan ədəbiyyatında detektiv janrının banisi, yazıçı, nasir Cəmşid Əmirov anadan olub (1918-1982). Ədəbi yaradıcılığa 1940-cı illərdən oçerk, felyeton və hekayələrlə başlayan C.Əmirov “Brilyant məsələsi”, “Qara “Volqa”, “Şəhər yatarkən” və digər məşhur detektiv əsərlərin müəllifidir.
![](/uploads/posts/2025-02/04_cmid-mirov.jpg)
10 fevral 1947-ci ilde nasistlərlə yanaşı İkinci Dünya Müharibəsində iştirak edən müttəfiq ölkələr, İtaliya, Rumıniya, Macarıstan, Bolqarıstan və Finlandiya Paris Sülh Müqaviləsini imzaladılar. Müqavilə ilə bu ölkələrin sərhədləri yenidən nizamlandı.
![](/uploads/posts/2025-02/bagdad1258.jpg)
![](/uploads/posts/2025-02/5e3bfc6fe6adc.jpg)
10 fevral 1962-ci ildə Sovet İttifaqı hava məkanında “U-2” casus təyyarəsi ilə kəşfiyyat apararkən düşürülən amerikalı pilot Francis Qery Porvers bir KGB casusu ilə mübadilə edilərək ABŞ-a təhvil verildi. Povers Sovetlərin ballistik raket test mərkəzlərinin şəkillərini çəkmək üçün qalxdıqdan sonra düşürülmüşdü, ancaq ABŞ-ın pilotun sağ olduğundan və təyyarənin çox zərər görmədən Sovetlərin əlinə keçməsindən uzun müddət xəbəri olmadı. Pilotun sağ olaraq ələ keçirildiyinin öğrənilməsi nəticəsində ABŞ SSR-nin hava məkanında uçuşlar reallaşdırdığını etiraf etdi.
![](/uploads/posts/2025-02/5e3bfbab8d337.jpg)
1969-cu ilin 10 fevralında ABŞ-ın VI Donanmasına aid gəmilər İstanbula gəldi. Türkiyənin universitet tələbələri buna etiraz bildirərək mitinqlər təşkil etdi.
1996-cı il 10 fevral tarixində IBM-in "Deep Blue" kompyuteri ilk dəfə Harri Kasparovu məğlub etmişdir.
1998-ci il 10 fevral tarixində Milli Məclis ümummilli lider Heydər Əliyevin ölüm hökmü ilə əlaqədar təklifini dəstəkləyib və bununla bağlı tarixi qərar qəbul edib. Ölüm hökmünün ləğvi ilə Azərbaycanın adı Şərqdə bu cəzanı ləğv edən ilk ölkə kimi tarixə düşüb. Ulu Öndər ölüm hökmünü ləğv etməklə bəşəri humanizmə və beynəlxalq hüquq normalarına sadiqliyini bir daha nümayiş etdirib.
2013-cü il 10 fevral tarixində Azərbaycanın tanınmış elm xadimi, fizika-riyaziyyat elmləri doktoru, akademik Mahmud Kərimov vəfat edib (1948-2013). Radiasiya fizikası və informatika sahələrinin yeni biliklərlə zənginləşməsində mühüm rol oynayan M.Kərimovun elmi tədqiqatlarının başlıca istiqaməti dielektriklər fizikası ilə bağlı olub. Akademik 2011-ci ildən ömrünün sonunadək Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının prezidenti kimi elmimizin beynəlxalq elm infrastrukturlarına sürətlə inteqrasiya olunması istiqamətində səylə çalışıb.
![](/uploads/posts/2025-02/06_mahmud-krimov.jpg)
10 fevral 2014-cü ildə Holluvudun məşhur uşaq oyuncusu Şörli Temple 84 yaşında həyatını itirdi.
![](/uploads/posts/2025-02/5e3bfca69d11a.jpg)