Mahatma Qandi 2 oktyabr 1869-cu ildə Porbandarda bir hindli ailəsində anadan olub. Atası Karamançand Qandi Porbandarın baş vəziri, anası Putlibaysa Pronami Vaişnava məzhəbindən olan bir hindli idi. Dindar olan anasının yanında keçirdiyi uşaqlıq illərində Qandi canlılara zərər verməmək, mənəvi təmizlik üçün oruc tutmaq, müxtəlif dini inanclardan olanlar arasında qarşılıqlı tolerantlıq kimi vərdişlərə yiyələnib.

Mahatma Qandi gənclik illərində Porbandarda orta səviyyəli bir şagird olub. Bhavnaqarda yerləşən Samaldas kollecinin qəbul imtahanlarından çətinliklə keçib. Ailəsi vəkil olmasını istədiyinə görə o, kollecdə xoşbəxt olmayıb. 4 sentyabr 1888-ci ildə, 18 yaşında ikən Qandi vəkil olmaq üçün London Universitet Kollecinə qəbul olunub. Londonda yaşadığı müddət ərzində hindli qanunlarına əməl edəcəyi ilə bağlı Caynizm din xadimi Becharjinin qarşısında anasına verdiyi sözün təsirində qalıb. Qandi yalnız anasının istəyi ilə qidalanma haqqında yazılar oxuyaraq bu mövzudakı fəlsəfəni mənimsəyib.

Dini mövzulara xüsusi maraq göstərən Mahatma Qandi Hinduizm, Xristianlıq, İslam, Buddizm və digər dinlərin dini kitabları haqqında yazılan əsərləri oxuyub. İngiltərə vəkillər palatasına girdikdən sonra Hindistana qayıdıb, amma Mumbayda vəkillik edərkən o qədər də uğur qazana bilməyərək Rackota geri dönüb. Belə vəziyyətdə olarkən 1893-cü ildə Böyük Britaniyanın tərkib hissəsi olan Cənubi Afrikanın Natal əyalətində yerləşən bir Hindistan firmasının təklif etdiyi bir illik işi qəbul edib.

Burada qarşılaşdığı irqçiliyə və haqsızlığa şəxsən şahid olub və xalqının Böyük Britaniyadakı yeri ilə özünün bu cəmiyyət içindəki yerini sorğulamağa başlayıb. Qandi hindlilərin söz vermək haqqının qarşısını alan bir qanuna onların qarşı çıxmasına kömək etmək üçün burada qalma müddətini artırıb. Qanunun qüvvəyə minməsinin qarşısını ala bilməsə də, təbliğatı Cənubi Afrikada hindlilərin qarşılaşdığı problemlərə diqqət çəkmək baxımından uğurlu olub. 1894-cü ildə Natal Hind konqresini qurub və bu təşkilatdan istifadə edərək Cənubi Afrikada olan hindliləri ortaq bir siyasi gücün ətrafında toplaya bilib.

1915-ci ildə Mahatma Qandi Cənubi Afrikadan Hindistana qayıdıb. Hindistan Milli Konqresinin yığıncaqlarında çıxışlar edib. Qandi Konqres partiyasının önəmli liderlərindən olan Qopal Krişna Qokhale tərəfindən siyasət və digər problemlər haqqında maraqlanmağa təşviq edilib.

Mahatma Qandi ilk önəmli uğurlarını 1918-ci ildə Çamparan qarışıqlığı və Kxeda dövründə qazanıb. O zaman çoxu britaniyalı olan torpaq sahiblərinin təzyiqi altında yaşayan kəndlilər həddindən artıq yoxsulluq içində idi. Qıtlıq olmasına baxmayaraq, Böyük Britaniya getdikcə artan yeni vergilər tətbiq etməkdə maraqlı idi. Kxeda bölgəsində də vəziyyət eyni idi. Qandi uzun müddət onu dəstəkləyənlərə burada yeni bir vəziyyət yaradır. O, kəndlilərin etibarını qazanaraq kəndlərdə məktəb və xəstəxanaların qurulmasına öncüllük edir. Kənd başçılarını qeyd olunan problemləri həll etmək üçün cəsarətləndirir.

Polisin Qandini qarışıqlıq çıxartması səbəbilə tutub həbs etməsi ciddi əks-səda yaradır. Yüz minlərlə insan həbsxana, polis bölməsi və məhkəmələrin önünə axışaraq Qandinin azad olunması üçün siyasi aksiya keçirir. Məhkəmə istəksiz olsa da, Qandini buraxmağa məcbur olur. Qandi torpaq sahiblərinə qarşı etiraz və tətillər təşkil edir. Nəticədə, Böyük Britaniya hökumətinin istiqamətləndirməsi ilə torpaq sahibləri bölgənin yoxsul kəndlilərinə daha çox kömək etməyə başlayır və qıtlıq bitənə qədər vergilərin ləğv olunmasına dair müqavilə bağlayırlar. Bu danışıqlardan sonra vergilər təxirə salınır və tutulanlar buraxılır. Nəticədə Qandinin şöhrəti bütün ölkəyə yayılır.

Mahatma Qandi 1921-ci ildə Hindistan Milli Konqresində icraedici səlahiyyətlərə sahib olub. Onun liderliyində Konqres məqsədi Svarac olan yeni bir sıra komitələr qurularaq partiya elitar bir qurumdan xalq kütlələrinin marağını çəkən bir təşkilata çevrilir.

Qandi həbsdə olduğu müddət ərzində onun birləşdirici şəxsiyyətindən faydalana bilməyən Hindistan Milli Konqresi ikiyə bölünür. Bunlardan biri partiyanın seçkilərə qatılmalı olduğu düşüncəsini müdafiə edən Çitta Rancan Daş və Motilal Nehri tərəfindən idarə olunurdu. Digər qrup isə seçkilərdə iştiraka qarşı çıxırdı. Bundan başqa, hindli və müsəlmanlar arasındakı birlik də parçalanmağa başlamışdı. Qandi bu fərqlilikləri aradan qaldırmaq üçün 1924-cü ilin payızında üç aylıq oruc kimi metodlardan istifadə etsə də, o qədər də uğur qazana bilmir. Nəticədə, bir müddət gözlərdən uzaqda qalır.

Qandinin yenidən önə çıxması 1928-ci ildə olub. Bu tarixdən bir il əvvəl ingilis hökuməti bölgəyə aralarında bir hindlinin də olmadığı, Ser Con Simonun rəhbərliyindəki konstitusiya islahat komissiyasını təyin etmişdi. 1928-ci ilin dekabr ayında Qandi Kəlkətə konqresində ingilis hökumətindən Hindistana Millətlər Birliyinin tərkibində olmaqla idarə haqqının verilməsini, ya da bu dəfə məqsədi tam müstəqillik olan yeni bir əməkdaşlıq etməmə hərəkatı ilə qarşılaşacaqlarını bildirən bir qərarın qəbul edilməsini təmin edir. Qandi Hindistana dərhal müstəqillik verilməsini istəyən Subhas Çandra Bose ilə Cəvahirləl Nehru kimi gənclərin düşüncələrini mülayimləşdirməklə yanaşı, öz düşüncələrini də dəyişərək bu tələbin iki il əvəzinə bir il gözlədilməsinə razı olur. Böyük Britaniya bunu cavabsız qoyur. 31 dekabr 1929-cu ildə Lahorda Hindistan Bayrağı dalğalanırdı. 1930-cu il yanvar ayının 26-sı Lahorda toplanan Hindistan Milli Konqresi tərəfindən Müstəqillik günü kimi qeyd olundu. Həmin gün hindlilərin bütün təşkilatları tərəfindən qeyd olunub.

Lord Eduard İrvin tərəfindən təmsil olunan hökumət Qandi ilə görüşməyi qərara alır. 1931-ci ildə Qandi-İrvin aktı imzalanır. Böyük Britaniya hökuməti dinc etiraz hərəkatının

dayandırılmasına qarşılıq olaraq bütün siyasi məhbusları azad etməyə razı olur. Bundan başqa, Qandi Hindistan Milli Konqresinin yeganə nümayəndəsi olaraq Londonda keçiriləcək dəyirmi masa konfransına dəvət olunur. İdarəedici gücün dəyişdirilməsindən çox hindli şahzadələr və etnik azlıqlar məsələlərinə toxunan Qandinin bu hərəkəti milliyyətçilər tərəfindən məyusluqla qarşılanır. Bundan başqa, Lord İrvinin xələfi olan Lord Vellinqton milliyyətçilərin qarşısını almaq üçün yeni bir üsula baş vurur. Qandi yenidən həbs olunur. Hökumət onu tərəfdaşlarından təcrid edib nüfuzunu qırmağa çalışsa da, uğur qazana bilmir. Konqresin Laknou iclasında və Nehrunun rəhbərliyində Qandi yenidən başçı olur.

1939-cu ildə nasist Almaniyası Polşaya hücum etdikdən sonra İkinci dünya müharibəsi başlayır. Əvvəlcə Qandi Böyük Britaniyanın səylərilə özünə şiddət ehtiva etməyən mənəvi dəstək verilməsi düşüncəsinin tərəfini saxlayır. Buna baxmayaraq, konqres liderləri xalqın nümayəndələrinə məsləhət etmədən Hindistanın birtərəfli şəkildə müharibəyə cəlb olunmasından narahat olmuşdu. Bütün konqres üzvləri toplu şəkildə istefa etmək yolunu seçir. Uzun müddət düşündükdən sonra Qandi görünüşdə demokratiya uğrunda baş verən bu müharibəyə Hindistana demokratiya verilməsi rədd olunarkən qatılmayacağını elan edir. Müharibə davam etdikcə Qandi azadlıq üçün səylərini daha da artırır və hazırladığı çağırışla Böyük Britaniyanın Hindistanı tərk etməsini istəyir. Bu, Qandi və Konqres partiyasının Böyük Britaniyanın Hindistanı tərk etməsi üçün həyata keçirdiyi ən önəmli bir qərar idi. Fəqət həm Böyük Britaniya tərəfdarı, həm də əleyhdarı olan qruplar və Konqres partiyası üzvlərinin bir qismi Qandini tənqid edir. Bəziləri Böyük Britaniyanın ağır vaxtlarında ona qarşı çıxmağın əxlaqsızlıq olduğunu deyərkən, digərləri də Qandini günahlandırır. "Hindistanı tərk et!" hərəkatı mübarizə tarixinin zirvəsi olur. Toplu halda həbslər və şiddət özünün pik nöqtəsinə çatır. Minlərlə etirazçı polisin açdığı atəş nəticəsində ölür və yaralanır. Yüz minlərlə etirazçı isə həbs olunur. Qandi və tərəfdarları, Hindistana dərhal azadlıq verilməsə, müharibəyə dəstək olmayacaqlarını açıq-aşkar elan edir. Hətta fərdi şiddət halları bir də baş versə belə, etirazın dayandırılmayacağını, ətrafdakı nizamlı anarxiyanın gerçək anarxiyadan daha pis olduğunu deyirlər. Qandi konqres üzvlərinə və bütün hindlilərə etdiyi çağırışla "Et, ya da öl!" deyərək nizamı təmin etmələrini istəyir.

9 avqust 1942-ci ildə Mahatma Qandi və Konqres İşçi Komitəsinin bütün üzvləri Mumbayda həbs olunur. Qandi iki il Pune şəhərindəki Ağa xan sarayında saxlanır. Burada olarkən katibi Mahadev Desay 50 yaşında ürək tutmasından ölür. Altı gün sonra, 22 fevral 1944-cü ildə Qandinin həyat yoldaşı Kasturba da dünyasını dəyişir. Altı həftədən sonra Qandi ağır qızdırma xəstəliyi keçirir. 6 may 1944-cü ildə sağlamlığının pisləşməsi və əməliyyat olunması zərurəti səbəbindən müharibə başa çatmadan sərbəst buraxılır. Böyük Britaniya tərəfi bu addımı Qandinin həbsdə ölməsi ilə hindlilərin qəzəbinin daha da artacağından narahat olaraq atmışdı. "Hindistanı tərk et!" hərəkatı hədəfinə çatmasa da, hərəkatın qəddarlıqla yatırılması 1943-cü ilin sonlarında ölkədəki vəziyyəti nizama salır. Müharibənin sonunda Böyük Britaniya tərəfi idarəçiliyin hindlilərə veriləcəyinə dair açıqlamalar edir. Bu mərhələdə Qandi mübarizəni dayandırır və aralarında Konqres partiyasının liderlərinin də olduğu 100 min siyasi məhbus sərbəst buraxılır.

1946-cı ildə Mahatma Qandi Konqres partiyasına Böyük Britaniya Kabinet Missiyasının təkliflərinin rədd edilməsini məsləhət görür. Çünki Qandi müsəlmanların çoxluq təşkil etdiyi əyalətlərdə təşkil olunan qruplaşmaların parçalanmasının xəbərçisi olduğundan şübhələnirdi. Buna baxmayaraq, bu, Konqres partiyasının Qandinin təklifini nəzərə almadığı nadir hallardan biri oldu. Çünki Nehru və Patel bilirdilər ki, təklifləri qəbul etməsələr, hökumətin nəzarəti Hindistan Müsəlmanlar Birliyinə keçəcək.

Qandi Hindistanı iki yerə böləcək hər hansı bir plana şiddətlə qarşı çıxırdı. Hindistanda yaşayan müsəlmanların böyük əksəriyyəti ayrılmanı dəstəkləyirdi. Hindistan Müsəlmanlar Birliyinin lideri Məhəmməd Əli Cinnahın Pəncab, Sind, Şimal-qərb sərhəd vilayətləri və Şərqi Benqalda çoxlu tərəfdarı vardı. Bölünmə planı Konqres liderləri tərəfindən irimiqyaslı hindli-müsəlman toqquşmasının qarşısını alacaq yeganə yol kimi qəbul olunurdu. Konqres liderləri bilirdilər ki, partiya və ölkədə böyük nüfuza sahib olan Qandinin dəstəyi olmadan bu planı həyata keçirə bilməyəcəklər. Qandi isə buna kəskin şəkildə qarşı çıxırdı. Qandinin ən yaxın dostları bölünmənin ən yaxşı çıxış yolu olduğunu qəbul etmişdilər. Sərdar Patelin Qandiyə bunun vətəndaş müharibəsinin qarşısını almağın yeganə yolu olduğunu bildirməsindən sonra, istəksiz də olsa, Qandi razı olur.

Qandi Şimali Hindistanda və Benqalda ortalığı sakitləşdirmək məqsədilə müsəlman və hindli cəmiyyətlərinin liderləri ilə tez-tez görüşürdü. 1947-ci ildə baş verən Hindistan-Pakistan müharibəsinə baxmayaraq, Bölünmə şurası tərəfindən müəyyənləşdirilən 550 milyon rupini verməmək qərarından narahat olmuşdu. Sərdar Patel kimi liderlər Pakistanın bu pulu Hindistanla müharibəni davam etdirməsinə sərf edəcəyindən narahat idi. Qandi müsəlmanların Pakistana zorla göndərilməsi tələbinin meydana çıxması və müsəlmanlarla hindli liderlərin danışıqlarda bir nəticəyə gəlməməsindən kədərlənmişdi. Cəmiyyətlər arasında şiddətin dayandırılması və 550 milyon rupinin Pakistana ödənilməsi üçün o, Dehlidə son ölüm orucuna başlayır. Qandi Pakistandakı qeyri-sabitlik və güvənsizlik vəziyyətinin Hindistana qarşı olan qəzəbi daha da artıracağından və bu qəzəbin sərhədi aşmasından, aralarındakı düşmənçiliyin açıq-aşkar bir müharibəyə çevriləcəyindən narahat idi. Həyatı boyunca onunla işləmiş dostları ilə etdiyi emosional danışıqların nəticəsində orucunu dayandırmır. Hökumət qərarını ləğv edib Pakistana ödəməni həyata keçirir. Aralarında Raştriya Svayamsevak Samqh və Mahasabhanın da olduğu hindlilər, müsəlmanlar və siqhlər şiddətdən imtina edərək sülh çağırışı edəcəkləri məsələsində Qandini razı salırlar. Bundan sonra Qandi portağal şirəsi içərək orucunu sonlandırır.

30 yanvar 1948-ci ildə Mahatma Qandi Yeni Dehlidə yerləşən Birla evinin bağçasında gecə gəzintisi edərkən vurulur və ölür. Sui-qəsdi hindli bir radikal olan Nathuran Qodse həyata keçirmişdi. Sui-qəsdçinin Pakistana ödəmə həyata keçirməklə Hindistanın zəiflədiyi düşüncəsini müdafiə edən radikal hindli Mahasabha ilə əlaqəsi vardı. Nathuram Qodse və köməkçisi Narayan Apteyə məhkəmədə hökm oxunur və onların günahkar olduqları qərara alınır. Onlar 15 noyabr 1949-cu ildə edam edilir.

Qandinin Yeni Dehlidə yerləşən abidəsi üzərində "Aman Tanrım" yazılıb. Doğruluğu mübahisəli olsa da, bu yazının Qandinin vurularkən dediyi son sözlər olduğu hesab olunur.