Azərbaycanda geniş yayılmış yunan-Roma güləşi zəngin tarixi ənənələri ilə xalqımızın idman mədəniyyətində özünəməxsus yer tutur. Bu idman növünün milli salnaməsi həm də tanınmış güləşçilərimizin, məşqçilərimizin, mütəxəssislərimizin adları ilə zəngindir. Onların sırasında Azərbaycanın bədən tərbiyəsi və idmanı sahəsində əvəzsiz xidmətləri olmuş Xan Babaxanovun da adı böyük ehtiramla anılır.
Təcrübəli yunan-Roma güləşi mütəxəssisi, ümumittifaq və beynəlxalq yarışların mükafatçısı, SSRİ və Azərbaycan çempionu, beynəlxalq dərəcəli idman ustası, güləş yarışları hakimi Xan Məmmədəli oğlu Babaxanov 26 sentyabr 1943-cü ildə Gəncə şəhərində anadan olmuşdur. Güləşlə 1959-cu ildə SSRİ-nin Əməkdar məşqçisi, Əməkdar bədən tərbiyəsi və idman xadimi, beynəlxalq dərəcəli hakim, ölkəmizdə yunan-Roma güləşinin ilkinlərindən, Azərbaycan Respublikası Prezidentinin fərdi təqaüdçüsü Ehsan Kərimovun rəhbərliyi altında məşğul olmağa başlayıb. İlk qələbələrini Bakıda "Ehtiyat əmək qüvvələri" cəmiyyətində şəhər və respublika birinciliklərində qazanıb. 1960-cı illərdən başlayaraq, Ümumittifaq yarışlarında iştirak edib. 1962-ci ildə bir neçə məsul turnirdə müvəffəqiyyətlə çıxış edərək SSRİ idman ustası adına, 1968-ci ilədək zona yarışlarında üç dəfə qızıl medala layiq görülüb.
Xan Babaxanov Belarus Bədən Tərbiyəsi İnstitutunu bitirib. 1970-ci ildən SSRİ yığma komandasının tərkibində beynəlxalq turnirlərdə çıxış etməyə başlayıb. Bu heyətın tərkibində ilk dəfə Polşada SSRİ yığmasının şərəfini qoruyub. Sonralar Rumıniya, Çexoslovakiya, Almaniya və digər xarici ölkələrdə təşkil olunan beynəlxalq səviyyəli yarışların iştirakçısı olub.
Təcrübəli güləş ustası ötən əsrin 70-ci illərinin əvvəllərindən etibarən məşhur sovet pəhləvanı İ.Poddubnunun xatirəsinə həsr edilən idman yarışlarında çıxış etmişdir. İlk yarışda İran, Türkiyə, İsveç, Bolqarıstan, Fransadan olan təcrübəli rəqiblərinə qalib gəlsə də, dördüncü yerlə kifayətlənmişdir. 1971-ci ildə yenidən həmin mötəbər idman tədbirinin iştirakçısı olmuş və yarışı fəxri kürsünün üçüncü pilləsində başa vurmuşdur. Nəhayət, 1972-ci ildə məşhur idmançılar - həmyerlimiz Ə.Əliyevə, Suriya pəhləvanı H.Bəşərə, Misir pəhləvanı S.Manqedaya, habelə finalda dəfələrlə dünya və olimpiya çempionu olmuş V.Bakulinə qalib gələrək, İ.Poddubnunun xatirə yarışında fəxri kürsüyə qalxmışdır. Bununla da X.Babaxanov 1972-ci ildə Münhendə keçirilən Olimpiya Oyunlarına vəsiqə qazanmışdır. Münhen Olimpiya Oyunlarında X.Babaxanov SSRİ milli komandasının şərəfini ləyaqətlə qorumuşdur.
1973-1979-cu illərdə güləşçimiz dəfələrlə SSRİ çempionatlarında, beynəlxalq yarışlarda, Avropa və dünya çempionatlarında qənaətbəxş nəticələrə imza atmışdır. Bu yarışlarda uğurla iştirak etməklə beynəlxalq dərəcəli idman ustası normativlərini yerinə yetirmiş, beynəlxalq dərəcəli idman ustası adına layiq görülmüşdür.
X.Babaxanov 1978-ci ildə yeniyetmələrdən ibarət klassik güləş üzrə Azərbaycan komandasının məşqçisi kimi fəaliyyətə başlamış və elə həmin il Daşkənddə Ümumittifaq məktəblilərinin XV spartakiadasında uğurlu debüt etmişdir. Tələbələrindən ikisi bu yarışdan vətənə qızıl medalla qayıtmışdır.
1979-cu ildə Azərbaycan Bədən Tərbiyəsi və İdman Komitəsinin qərarı ilə ona klassik güləş üzrə məşqçi-müəllim statusu verilmişdir. Elə həmin vaxtdan etibarən yunan-Roma güləşi üzrə gənclərdən ibarət Azərbaycan yığmasının baş məşqçisi kimi fəaliyyətə başlamışdır. Onun yetişdirdiyi idmançılar gənclər arasında təşkil olunan SSRİ çempionatlarında dəfələrlə ali mükafatlara layiq görülmüşdür. Məşqçilik etdiyi beş il ərzində X.Babaxanov sonralar SSRİ, Olimpiya və dünya çempionatlarının qalibi olmuş yüzlərlə gəncə klassik güləş sənətinin incəliklərini öyrətmişdir. Təkcə onu demək kifayətdir ki, Xan Babaxanov 1988-ci il Seul Olimpiya Oyunlarının iştirakçısı, yunan-Roma güləşi üzrə üçqat dünya çempionu, Avropa çempionu Mahyəddin Allahverdiyevin şəxsi məşqçisi olmuşdur.
Xan Babaxanovun güləş sahəsində digər uğurları da olmuşdur. O, 1961-ci ilin oktyabrında Bakı şəhərində xüsusi komanda birinciliyində bürünc, 1962-ci ilin iyununda Sovet İttifaqı Qəhrəmanı general-mayor İ.V.Panfilov adına mükafat uğrunda keçirilən klassik güləş üzrə yarışda bürünc, 1966-cı ilin mayında klassik güləş üzrə Azərbaycan xüsusi komanda birinciliyində gümüş, 1967-ci ilin fevralında klassik güləş üzrə SSRİ silahlı qüvvələrinin çempionatında gümüş, 1969-cu ilin iyununda 52 kq çəki ilə SSRİ silahlı qüvvələrinin XIV spartakiadasında gümüş, 1970-ci ilin yanvarında Minskdə SSRİ silahlı qüvvələrinin çempionatında gümüş, 1970-ci ilin iyulunda 57 kq çəki ilə Belarus çempionatında qızıl, 1970-ci ilin dekabrında klassik güləş üzrə Minsk şəhərinin komanda çempionatında qızıl, 1971-ci ilin aprelində 57 kq çəkidə klassik güləş üzrə universiadada qızıl, 1972-ci ilin oktyabrında 57 kq çəki ilə Belarus çempionatında qızıl medala layiq görülmüşdür.
O, klassik güləş üzrə gənclərdən ibarət Azərbaycan yığma komandasını l977-ci ildə keçirilən Gənclərin II Ümumittifaq idman oyunlarına uğurla hazırladığına və həmin yarışda müvəffəqiyyətlə iştirak etdiyinə görə, fəxri fərmanla təltif olunmuşdur. Təcrübəli mütəxəssis 1979-1982-ci illərdə SSRİ və Azərbaycan birinciliklərinin qalibi olan gənclərin məşqçisi kimi dəfələrlə fəxri mükafatlara layiq görülmüşdür.
O, 1982-ci iyulun 5-də dünyasını dəyişmişdir. Respublikamızın idman ictimaiyyəti tanınmış məşqçi-müəllim Xan Babaxanovun bu günlərdə 80 illik yubileyini təntənə ilə qeyd etmişlər. Bu əlamətdar gün münasibətilə idman xadiminin keçdiyi uğurlu güləşçilik və məşqçilik yoluna nəzər salınmışdır. Xan Babaxanovun timsalında Azərbaycan güləşçilərinin keçdiyi zəngin idman həyatı, qazanılmış qələbələr gənclərimizin milli ruhda və sağlam böyüməsi, habelə beynəlxalq idman yarışlarında uğur qazanmağa ruhlandırılması üçün böyük istinad, zəngin təcrübə və qürur mənbəyidir.
Rəhman SALMANLI,
"Azərbaycan"
Təcrübəli yunan-Roma güləşi mütəxəssisi, ümumittifaq və beynəlxalq yarışların mükafatçısı, SSRİ və Azərbaycan çempionu, beynəlxalq dərəcəli idman ustası, güləş yarışları hakimi Xan Məmmədəli oğlu Babaxanov 26 sentyabr 1943-cü ildə Gəncə şəhərində anadan olmuşdur. Güləşlə 1959-cu ildə SSRİ-nin Əməkdar məşqçisi, Əməkdar bədən tərbiyəsi və idman xadimi, beynəlxalq dərəcəli hakim, ölkəmizdə yunan-Roma güləşinin ilkinlərindən, Azərbaycan Respublikası Prezidentinin fərdi təqaüdçüsü Ehsan Kərimovun rəhbərliyi altında məşğul olmağa başlayıb. İlk qələbələrini Bakıda "Ehtiyat əmək qüvvələri" cəmiyyətində şəhər və respublika birinciliklərində qazanıb. 1960-cı illərdən başlayaraq, Ümumittifaq yarışlarında iştirak edib. 1962-ci ildə bir neçə məsul turnirdə müvəffəqiyyətlə çıxış edərək SSRİ idman ustası adına, 1968-ci ilədək zona yarışlarında üç dəfə qızıl medala layiq görülüb.
Xan Babaxanov Belarus Bədən Tərbiyəsi İnstitutunu bitirib. 1970-ci ildən SSRİ yığma komandasının tərkibində beynəlxalq turnirlərdə çıxış etməyə başlayıb. Bu heyətın tərkibində ilk dəfə Polşada SSRİ yığmasının şərəfini qoruyub. Sonralar Rumıniya, Çexoslovakiya, Almaniya və digər xarici ölkələrdə təşkil olunan beynəlxalq səviyyəli yarışların iştirakçısı olub.
Təcrübəli güləş ustası ötən əsrin 70-ci illərinin əvvəllərindən etibarən məşhur sovet pəhləvanı İ.Poddubnunun xatirəsinə həsr edilən idman yarışlarında çıxış etmişdir. İlk yarışda İran, Türkiyə, İsveç, Bolqarıstan, Fransadan olan təcrübəli rəqiblərinə qalib gəlsə də, dördüncü yerlə kifayətlənmişdir. 1971-ci ildə yenidən həmin mötəbər idman tədbirinin iştirakçısı olmuş və yarışı fəxri kürsünün üçüncü pilləsində başa vurmuşdur. Nəhayət, 1972-ci ildə məşhur idmançılar - həmyerlimiz Ə.Əliyevə, Suriya pəhləvanı H.Bəşərə, Misir pəhləvanı S.Manqedaya, habelə finalda dəfələrlə dünya və olimpiya çempionu olmuş V.Bakulinə qalib gələrək, İ.Poddubnunun xatirə yarışında fəxri kürsüyə qalxmışdır. Bununla da X.Babaxanov 1972-ci ildə Münhendə keçirilən Olimpiya Oyunlarına vəsiqə qazanmışdır. Münhen Olimpiya Oyunlarında X.Babaxanov SSRİ milli komandasının şərəfini ləyaqətlə qorumuşdur.
1973-1979-cu illərdə güləşçimiz dəfələrlə SSRİ çempionatlarında, beynəlxalq yarışlarda, Avropa və dünya çempionatlarında qənaətbəxş nəticələrə imza atmışdır. Bu yarışlarda uğurla iştirak etməklə beynəlxalq dərəcəli idman ustası normativlərini yerinə yetirmiş, beynəlxalq dərəcəli idman ustası adına layiq görülmüşdür.
X.Babaxanov 1978-ci ildə yeniyetmələrdən ibarət klassik güləş üzrə Azərbaycan komandasının məşqçisi kimi fəaliyyətə başlamış və elə həmin il Daşkənddə Ümumittifaq məktəblilərinin XV spartakiadasında uğurlu debüt etmişdir. Tələbələrindən ikisi bu yarışdan vətənə qızıl medalla qayıtmışdır.
1979-cu ildə Azərbaycan Bədən Tərbiyəsi və İdman Komitəsinin qərarı ilə ona klassik güləş üzrə məşqçi-müəllim statusu verilmişdir. Elə həmin vaxtdan etibarən yunan-Roma güləşi üzrə gənclərdən ibarət Azərbaycan yığmasının baş məşqçisi kimi fəaliyyətə başlamışdır. Onun yetişdirdiyi idmançılar gənclər arasında təşkil olunan SSRİ çempionatlarında dəfələrlə ali mükafatlara layiq görülmüşdür. Məşqçilik etdiyi beş il ərzində X.Babaxanov sonralar SSRİ, Olimpiya və dünya çempionatlarının qalibi olmuş yüzlərlə gəncə klassik güləş sənətinin incəliklərini öyrətmişdir. Təkcə onu demək kifayətdir ki, Xan Babaxanov 1988-ci il Seul Olimpiya Oyunlarının iştirakçısı, yunan-Roma güləşi üzrə üçqat dünya çempionu, Avropa çempionu Mahyəddin Allahverdiyevin şəxsi məşqçisi olmuşdur.
Xan Babaxanovun güləş sahəsində digər uğurları da olmuşdur. O, 1961-ci ilin oktyabrında Bakı şəhərində xüsusi komanda birinciliyində bürünc, 1962-ci ilin iyununda Sovet İttifaqı Qəhrəmanı general-mayor İ.V.Panfilov adına mükafat uğrunda keçirilən klassik güləş üzrə yarışda bürünc, 1966-cı ilin mayında klassik güləş üzrə Azərbaycan xüsusi komanda birinciliyində gümüş, 1967-ci ilin fevralında klassik güləş üzrə SSRİ silahlı qüvvələrinin çempionatında gümüş, 1969-cu ilin iyununda 52 kq çəki ilə SSRİ silahlı qüvvələrinin XIV spartakiadasında gümüş, 1970-ci ilin yanvarında Minskdə SSRİ silahlı qüvvələrinin çempionatında gümüş, 1970-ci ilin iyulunda 57 kq çəki ilə Belarus çempionatında qızıl, 1970-ci ilin dekabrında klassik güləş üzrə Minsk şəhərinin komanda çempionatında qızıl, 1971-ci ilin aprelində 57 kq çəkidə klassik güləş üzrə universiadada qızıl, 1972-ci ilin oktyabrında 57 kq çəki ilə Belarus çempionatında qızıl medala layiq görülmüşdür.
O, klassik güləş üzrə gənclərdən ibarət Azərbaycan yığma komandasını l977-ci ildə keçirilən Gənclərin II Ümumittifaq idman oyunlarına uğurla hazırladığına və həmin yarışda müvəffəqiyyətlə iştirak etdiyinə görə, fəxri fərmanla təltif olunmuşdur. Təcrübəli mütəxəssis 1979-1982-ci illərdə SSRİ və Azərbaycan birinciliklərinin qalibi olan gənclərin məşqçisi kimi dəfələrlə fəxri mükafatlara layiq görülmüşdür.
O, 1982-ci iyulun 5-də dünyasını dəyişmişdir. Respublikamızın idman ictimaiyyəti tanınmış məşqçi-müəllim Xan Babaxanovun bu günlərdə 80 illik yubileyini təntənə ilə qeyd etmişlər. Bu əlamətdar gün münasibətilə idman xadiminin keçdiyi uğurlu güləşçilik və məşqçilik yoluna nəzər salınmışdır. Xan Babaxanovun timsalında Azərbaycan güləşçilərinin keçdiyi zəngin idman həyatı, qazanılmış qələbələr gənclərimizin milli ruhda və sağlam böyüməsi, habelə beynəlxalq idman yarışlarında uğur qazanmağa ruhlandırılması üçün böyük istinad, zəngin təcrübə və qürur mənbəyidir.
Rəhman SALMANLI,
"Azərbaycan"
