Dahi Azərbaycan şairi və mütəfəkkiri Nizami Gəncəvi 1141-ci ilin bu günü dünyaya gəlib. Nizami ədəbiyyat tarixində məsnəvi formasında yazdığı 5 poemadan ibarət ilk “Xəmsə”nin müəllifidir. Bu əsərlər – “Sirrlər xəzinəsi”, “Xosrov və Şirin”, “Leyli və Məcnun”, “Yeddi gözəl” və “İsgəndərnamə” dünya ədəbiyyatının təkrarsız poetik inciləridir. Ərəb və fars dillərini mükəmməl bilən şairin qədim yunan tarixi və fəlsəfəsini, astronomiya, fizika, tibb və həndəsə elmlərini yaxşı mənimsədiyi əsərlərindən aydın olur. (1141-1209)
26 sentyabr 1371-ci ildə Serbiya ərazisindəki Maritsa çayı sahilində serb, xorvat, bolqar və macarların müttəfiq ordusu ilə Osmanlı qoşunları arasında döyüş olub. Sultan İldırım Bəyazidin qoşunları müttəfiqlərin ordusunu darmadağın edib. Bu qələbədən sonra Serbiya və indiki Bolqarıstanın əsas hissəsi, habelə Makedoniya və Qərbi Frakiya Osmanlının nəzarətinə keçib. Osmanlının Balkan yarımadasında hökmranlığı təxminən beş əsr sürdü.
Osmanlı imperiyası 24 il davam edən müharibə nəticəsində 1669-cu ilin 26 sentyabrında Krit adasını aldı.
1815-ci il sentyabrın 26-da Fransa imperatoru Napoleonun qəti məğlubiyyətindən sonra Rusiya, Avstriya imperatorları və Prussiya kralı Parisdə “Müqəddəs ittifaq haqqında” akt imzaladılar. Bu sənəd Avropada siyasi sabitliyin qorunması və inqilabi-liberal ideyaların yayılmasına qarşı yönəlmişdi. Sonralar Qərbin əksər dövlətləri bu ittifaqa qoşuldular. Qeyd edək ki, “Müqəddəs ittifaq” sazişinin əsas ideoloqu Avstriyanın o zamankı xarici işlər naziri Klement Metternix (Clemente de Metternich) idi.
Məşhur rus fizioloqu İvan Pavlov 1849-cu il sentyabrın 26-da dünyaya gəlib. Mərkəzi sinir fəaliyyəti haqqında materialist təlim və həzm prosesinə dair müasir təsəvvürlərin banisi olan İ.Pavlov həm də cərrahi fizilogiya metodlarını işləyib-hazırlayıb. (1849-1936)
26 sentiyabr 1887-ci ildə Tomas Edison ilk fonoqrafı patentləşdirib. XIX sərin ən heyrətamiz icadlarından biri hesab edilən fonoqrafın inkişafı nəticəsində qramofon və patefon meydana gəlib.
26 sentyabr Azərbaycanın dünyaşöhrətli müğənnisi, lirik-dramatik tenor Bülbülün xatirə günüdür. Əsl adı Murtuza, soyadı Məmmədov olan müğənni 1897-ci ildə Qarabağın mərkəzi Şuşa şəhərində anadan olub. Kiçik yaşlarından məlahətli zəngulələrinə görə xalq ona “bülbül” adını verib. Bülbül Bakı (Azərbaycan) konservatoriyasını bitirib İtaliyada vokal təhsili alan ilk azərbaycanlıdır. Geniş diapazonlu, gözəl axıcı səsi olan müğənni həm də böyük aktyorluq istedadına malik idi. O, Azərbaycan Opera və Balet Teatrının səhnəsində onlarca bənzərsiz obrazlar yaradıb. Təbii ki, bunların zirvəsində Üzeyir Hacıbəylinin “Koroğlu” operasında Koroğlunun partiyası durur. Bülbül xalq mahnıları, təsnif və romansları da böyük sənətkarlıqla ifa edib. Bakıda konservatoriya nəzdindəki orta ixtisas musiqi məktəbi Bülbülün adını daşıyır. (1897-1961)
Amerikalı bəstəkar, simfonik cazın görkəmli nümayəndəsi Corc Gerşvin (George Gershwin) 1899-cu ilin bu günü anadan olub. O, “Porgi və Bess” ilk Amerika milli operasının müəllifidir. (1899-1937)
26 sentyabr 1918-ci ildə Azərbaycanın bütün ərazisində Cümhuriyyət hakimiyyətini bərqərar etmək üçün hərbi əməliyyatları davam etdirən Nuru paşanın komandanlığı altındakı Qafqaz İslam Ordusu Qarabağda erməni-daşnak qüvvələrinə güclü zərbə vuraraq Şuşa şəhərinə daxil olub. Əhali xilaskar ordunu təntənə ilə qarşılayıb.
1932-ci ilin 26 sentyabrında Türkiyənin İstanbul şəhərinin Dolmabahçe sarayında İlk Türk Dili Qurultayı keçirildi və hər il sentiyabrın 26-sı Türkiyədə "Dil Bayramı" kimi qeyd edilir.
26 sentyabr 1947-ci ildə İngiltərədə fələstinlilərlə yəhudilərin öz gələcəkləri ilə bağlı özlərinin qərar verməli olduqları bəyan edilmiş, Fələstinin boşaldılması qərara alınmışdır.
26 sentyabr 1960-cı ildə Kubanın dövlət başçısı Fidel Kastronun (Fidel Castro) 4 saat 29 dəqiqə sürən danışığı BMT tarixinə “Ən uzun çıxış” olaraq düşüb.
ABŞ prezidenti Cimmi Karter (Jimmy Carter) Qıbrız (Kipr) Barış Hərəkatı zamanı Türkiyəyə tətbiq edilən sanksiyaları 1978-ci ilin 26 sentyabrından aradan qaldırdı.
26 sentyabr 1984-cü ildə - yəni 15 ildən sonra Çin və İngiltərə Honq Konqun Çinin nəzarətinə keçməsilə bağlı razılığa gəldilər.
26 sentiyabr 1992-ci ildə Azərbaycan, Ermənistan və Rusiya müdafiə nazirləri Soçidə “Silahlı qüvvələri geri çəkmək haqqında” protokol imzalayırlar
Sentyabrın 26-sı Avropa dillər günü kimi qeyd olunur. Avropa Şurasının təşəbbüsü ilə 2001-ci ildən qeyd edilən bu günün əsas məqsədi Avropa dillərinin tədrisinə maraq oyatmaq və xalqlar arasında mövcud əlaqələri daha da genişləndirməkdir.
26 sentiyabr 2008-ci ildə Azərbaycan qadınlarının III qurultayı keçirilmişdir.
26 sentiyabr 2012-ci ildə M.V.Lomonosov adına Moskva Dövlət Universitetinin Bakı filialının yeni tədris kompleksinin açılışı olub. Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev mərasimdə iştirak edib.
