1201-ci il 17 fevral tarixində Azərbaycanlı astronom, riyaziyyatçı, filosof, tarixçi, maliyyəçi, ilahiyyatçı və hüquqşünas, dövlət xadimi Nəsirəddin Tusi anadan olub (1201-1274). N.Tusinin yüzdən artıq ciddi əsəri elmin astronomiya, riyaziyyat, fizika, tibb, fəlsəfə, etika, məntiq və digər sahələrinə həsr olunub. Onun yaradıcılığından astronomiya və riyaziyyat üzrə tədqiqatlar xüsusi yer tutur. Tusi Şərq dünyasında etikaya dair “Əxlaqi-Nasiri” adlı məşhur əsəri ilə, həmçinin Marağa rəsədxanasının banisi kimi xüsusi rəğbət qazanıb. Dörd hissədən ibarət “Zici-İlxani” (“İlxanilərin astronomik cədvəlləri”) əsəri isə alimin adını dünya astronomiya tarixinə yazıb. Görkəmli filosof hicri tarixi ilə 47 il hakimiyyətdə olmuş xəlifə Nasir li-Dinillah üçün hazırlanmış, lakin müəyyən səbəblərə görə boş saxlanmış sərdabada dəfn olunub. Qəribədir ki, sərdaba 1201-ci il fevralın 17-də tamamlanıb. Həmin gün isə N.Tusi anadan olub.

Tarixdə bu gün - 17 fevral


Roma İnkvizisiya Məhkəməsinin hökmü ilə 1600-cü ilin bu günü böyük İtaliya mütəfəkkiri Cordano Bruno tonqalda yandırılıb. Dünyaya gələndə Brunoya Filippo adı verilmişdi. 15 yaşında (1563) Neapol Dominikan monastrında olarkən Cordano adını qəbul edir. Alimlərin, xüsusən də Nikolay Kopernikin əsərlərini təhlil edən Bruno belə qənaətə gəlir ki, kilsənin təbiət elmləri haqqında təsəvvürləri yanlışdır. Buna görə də rahibliyi ataraq Avropa ölkələrində kütləvi disputlarda kilsə xadimlərini kəskin tənqid etməyə başlayır. 1592-ci ildə Bruno yenidən İtaliyaya qayıdarkən tutulur və 8 il zindanda saxlanılır. Məhbəs belə Brunonun iradəsini qıra bilmir və o, tonqalda yanmağı əqidəsindən üstün tutur. (1548-1600)



1854-cü il 17 fevral tarixində Böyük Britaniya Afrikadakı müstəmləkəsi olan çəhrayı respublikanın - indiki Cənubi Afrika Respublikasının müstəqilliyini tanıyıb. Bu, Afrika qitəsində müstəqillik əldə etmiş ilk dövlət idi.



1856-cı il 17 fevral tarixində alman mütəfəkkiri və şair Henrix Heyne vəfat edib (1797-1856). H.Heyne öz əsərləri ilə gündəlik alman dilini inkişaf etdirərək, onu lirik səviyyəyə çatdırıb, felyeton və səyahət xəbərlərini ədəbi dillə təsvir etməklə alman dilinin aydın və sadə şəkildə formalaşmasına töhfə verib. Onun ilk şeirləri 1816-cı ildə Hamburqda “Froydhold Rizenharf” təxəllüsü ilə çap olunub. “Henrix Heyne” kimi ilk şeiri isə 1821-ci ildə Berlində işıq üzü görüb. 1825-ci ildə Qöttinqendə hüquq üzrə doktor elmi dərəcəsi alan H.Heyne hüquqşünas kimi uğur qazanmaq üçün protestant kilsəsində xristianlığı qəbul edərək adının önünə “Kristian” adını əlavə edib və bunu uzun illər gizli saxlayıb.



1863-cü il 17 fevral tarixində İsveçrədə Beynəlxalq Qırmızı Xaç Komitəsi təsis edilib. Bu qurum Beynəlxalq Qırmızı Xaç və Qırmızı Aypara Hərəkatının ayrılmaz üzvüdür. 1920-ci ildə regionda ilk dəfə Azərbaycanda Qırmızı Xaç və Qırmızı Aypara Cəmiyyəti yaradılıb.



Amerikada vətəndaş müharibəsi dövründə, 1864-cü ilin bu günü Atlantik okeanı sahillərindəki Çarlston şəhəri yaxınlığında dəniz müharibələri tarixində ilk dəfə olaraq sualtı qayıq vasitəsilə adi gəminin batırılması hadisəsi baş verib. Cənubluların uzunluğu 13, eni 2 metr olan “Hanli” sualtı qayığı şimallıların “Hausatonik” adlı gəmisinə mina zərbəsi endirib. Partlayış nəticəsində həm qayıq, həm də gəmi suya qərq olub.



1894-cü ilin 17 fevralında alman alimi və ixtiraçısı Rudolf Dizelin yanacaq mühərrikinin ilk uğurlu sınağı keçirilib. Dizelin həmin ixtirası bu gün də sənayedə geniş tətbiq olunur və elə onun şərəfinə Dizel adlanır.



17 fevral 1923-cü ildə Qurtuluş Müharibəsindən sonra siyasi və iqtisadi müstəqilliyini də qazanmaq istəyən Türkiyə Cümhuriyyəti yeni iqtisadi siyasətini müəyyənləşdirmək üçün ilk İqtisad Konqresini İzmirdə keçirdi. Konqresi Qazi Mustafa Kamal açıq elan etdi.



Türkiyədə 1926-cı ilin 17 fevralında Türk Mədəni Qanunu qəbul edildi. Osmanlı dövründə qüvvədə olan, İslam hüquq qaydalarını ehtiva edən "Məcəllə"nin yerinə hazırlanan Türk Mədəni Qanunu uzun araşdırmalar nəticəsində İsveçrə Mədəni Qanunu əsasında yaradılıb. Bunun səbəbi İsveçrə Mədəni Qanununun Avropada dövrün son hazırlanan mülki məcəllə olması, demokratik ruh daşıması və qadın-kişi bərabərliyinə söykənməsiydi. Beləliklə, yeni qurulmuş Türkiyə Respublikasında qəbul edilən bu Mədəni Qanunla rəsmi nikah və tək arvadlılıq məcburi hala gətirildi, mirasla bağlı maddələr işlənildi, patriarxlıq və konsulluqların mühakimə səlahiyyəti başa çatdı, ölkədə hüquq bərabərliyi və s. təmin olundu.


Amerikalı dramaturq Li Falk (Lee Falk) tərəfindən yaradılan “Qırmızı maska” uşaq əsəri 17 fevral 1936-cı ildə Birləşmiş Ştatların bir qəzetində dərc olunmağa başladı. Cizgi roman dünyasının xüsusi kostyumlu ilk qəhrəmanı olan “Qırmızı maska” o zaman ağ-qara şəkillə çıxırdı. Sonralar bəzi ölkələrdə bənövşəyi, daha sonra artıq bütün dünyada qırmızı rəngdə verilməyə başlandı. “Qırmızı maska” obrazı 400 il əvvəl gəmisi quldurların hücumuna məruz qalan, təkbaşına üzüb sahilə çıxan, piqmeylər tərəfindən müalicə edilən, bütün həyatını quldurluq, haqsızlıq və zalımlıqla mübarizəyə həsr edən gənc bir adamın rəvayətindən götürülüb.



1947-ci il 17 fevral tarixində "Amerikanın səsi" radiosunun dalğaları SSRİ ərazisinə yayımlanmağa başladı.




1959-cu ilin 17 fevralında Türkiyə Cümhuriyyətinin Baş naziri Adnan Menderes və nümayəndə heyəti Kıbrıs danışıqları üçün Londona gedərkən təyyarə Qatvik (Gatwick) aeroportu yaxınlığında qəzaya uğrayır. Dumanla bağlı pilot məcburi eniş etmək istəsə də, buna imkan tapmadan meşəlik sahəyə düşür. Qəzadan Baş nazir Adnan Menderes xilas olsa da, aralarında Türkiyənin Anadolu rəsmi xəbər agentliyinin Baş direktoru Şerif Arzıkın da olduğu 14 nəfər dünyasını dəyişir.



1979-cu il 17 fevral tarixində 27 gün davam edən və 100 mindən artıq insanın ölümü ilə nəticələnən Çin-Vyetnam müharibəsi başladı.



17 fevral Azərbaycan şairəsi Mədinə Gülgünün xatirə günüdür. 1926-cı ildə Bakıda anadan olan Mədinə 1938-ci ildə ailəliklə Cənubi Azərbaycana köçüb. Ərdəbil və Təbriz şəhərlərində yaşayıb, orada milli demokratik hərəkata qoşulub. Cənubi Azərbaycanda milli hökumət yarandığı dövrdə Təbriz Dram Teatrında, “Azərbaycan” qəzetində, Təbriz Qadınlar Klubunda çalışıb. Təbriz Milli hökuməti 1946-cı ilin sonunda irtica qüvvələri tərəfindən boğulduqdan sonra Mədinə Gülgün Bakıya gəlib, ömrünün sonuna qədər yaradıcılıqla məşğul olub, geniş oxucu kütləsinin sevimli şairlərindən biri kimi məhşurlaşıb. 20-dən çox şeir və poema kitabının müəllifidir. Şairə 1991-ci ilin bu günü dünyasını dəyişib (1926-1991).



1992-ci il 17 fevral tarixində ermənilər Xocavənd rayonunun Qaradağlı kəndini işğal edərək, dinc sakinlərə qarşı soyqırımı aktı həyata keçiriblər. 800 nəfərdən çox sakini olan bu qədim Azərbaycan kəndinin əhalisinin 118 nəfəri əsir götürülüb, 33 nəfər güllələnib. Ermənilər öldürülən və yaralı halda olan kənd sakinlərini bir yerdə təsərrüfat quyusuna tökərək üzərlərini torpaqlayıblar. Ümumilikdə, əsir götürülənlərdən 68-i öldürülüb, 50 nəfəri böyük çətinliklərlə əsirlikdən azad edilib. Azad olunanlardan beş nəfəri qadın olmaqla, 18 nəfər aldıqları sağalmaz yaralardan sonralar vəfat edib. Əsirlikdə saxlanılanlara qarşı vəhşi, vandalizm hərəkətləri ilə davranılması, insanların başlarının kəsilməsi, diri-diri basdırılması, dişlərinin çəkilməsi, ac-susuz saxlanmaları, döyülərək öldürülmələri insanlığa qarşı törədilmiş cinayət hadisəsidir. Faciə nəticəsində iki ailənin hər birindən dörd nəfər, altı ailədən iki və üç nəfər öldürülüb. 43 ailə başçısını itirib, bir ailənin hər iki valideyni qətlə yetirilib, 146 uşaq yetim qalıb. Qaradağlı kəndində 91 nəfər - kənd sakinlərinin hər on nəfərindən biri qətlə yetirilib. Öldürülənlərdən 21 nəfəri ahıl və qocalar, onu qadın, səkkizi isə məktəbli olub.



2002-ci il 17 fevral tarixində Fransız frankı tam olaraq dövriyyədən çıxarılıb. Bu pul vahidi 641 il tədavüldə olub. 2012-ci il fevralın 17-də Fransada frankın avro ilə əvəzlənməsi prosesi başa çatıb. Həmin gün ölkədə “frankın dəfn günü” elan edilib.



17 fevral 2008-ci ildə Kosova Serbiyadan müstəqilliyini elan etdi. Türkiyə Kosovanın müstəqilliyini tanıyan ilk ölkələr arasında yer aldı.

Просмотров: 9
Обнаружили ошибку или мёртвую ссылку?

Выделите проблемный фрагмент мышкой и нажмите CTRL+ENTER.
В появившемся окне опишите проблему и отправьте Администрации ресурса.

Şərh yaz

Kodu daxil edin:*
yenilə, əgər kod görünmürsə

Ay Media Company

Təsisçi və baş redaktor: Almaz Yaşar

Tel: (+99470) 250 22 52

[email protected]