O Azərbaycanın elə görkəmli şəxsiyyətlərindən biridir ki, titullarını saymaqla bitməz. Haqqında söz açacağımız alim SSRİ Baş Geologiya İdarəsinin rəisi, SSRİ-nin baş geoloqu, Stalinin müşaviri olmuş bir şəxsdir. Söhbət SSRİ Elmlər Akademiyasının ilk azərbaycanlı müxbir üzvü Əli Əmiraslanovdan gedir...
Əli Əmiraslanov 1900-cü ildə Qubadlının Balahəsənli kəndində doğulub. Anasını dünyaya gəldiyi gün itirən Əlinin atası da 11 yaşı olanda, Birinci Dünya müharibəsində tatar polkunun tərkibində vuruşarkən həlak olub. Kiçik yaşlarından nənəsinin himayəsində böyüyən kiçik Əlinin dərdinin üstünə yeni dərd gəlir. Türkiyə, Naxçıvan, İrəvandan sonra Zəngəzurda fitnəkarlıq törədən erməni quldur dəstələri, burada da onların da kəndini, evlərini görünməmiş vəhşiliklə dağıdır. Bu soyqırımlarda ona körpəlikdən himayədarlıq etmiş nənəsini də bütün qohum-əqrəbaları ilə birlikdə diri-diri yandırırlar. Bundan sonra o, Şamaxı şəhər idarəsində yüksək vəzifədə çalışan dayısı Yusif ağanın yanına yola düşür. Dayısının ailəsində böyüyən və təhsil alan Əli qarşısına böyük hədəflər qoyur. Məşhur qəhrəmanlar nəsli sayılan Sultanovların yetişdirməsi Yusif ağa Rus-yapon müharibəsində igidliyi ilə ad-san qazanmış, rus hökumətinin ordenlərinə layiq görülmüş tanınmış ziyalı idi. Əmiraslanovlar da daxil olmaqla, bir çox tanınmış alim və ziyalılar məhz Yusif ağanın himayəsi ilə yaşayıb oxumuş, özlərinə həyatda mövqe tutub xalqa, vətənə layiqli xidmət göstərmişlər.
Taleyin zərbələri gənc Əlini qarabaqara izləyir. Bu dəfə də daha bir qanlı qırğın onun pənah gətirdiyi Şamaxıda təkrar olunur. Gənc Əli bu dəfə yaşının az olmasına baxmayaraq, silah alıb erməni daşnaklarına qarşı döyüşlərdə iştirak edir.
Görkəmli şəxsiyyətin həyat yolu haqqında geniş məlumat Elvira Araslının “İnsan və onun zamanı (atam haqqında xatirələr)” kitabında geniş əksini tapmışdır.
Ə. Əmiraslanov Moskva Mədən İnstitutunda təhsil alıb. Ali məktəbi bitirdikdən sonra onun karyerası elmi-tədqiqat institutunda elmi işçidən SSRI Baş Geologiya İdarəsinin rəisi, Əlvan Metallurgiya Nazirliyinin idarə rəisi, kollegiya üzvü, Stalinin geologiya məsələləri üzrə müşaviri, geologiya-minerologiya elmləri doktoru, SSRİ Elmlər Akademiyasının ilk azərbaycanlı müxbir üzvü kimi yüksək mərtəbələrə qədər gedib çıxır. Yalnız SSRİ-nin deyil, eləcə də dünyanın 10-dan çox ölkəsinin zəngin mədənlərinin kəşfi, tədqiq olunması və işlənməsində Əmiraslanovun misilsiz xidmətləri var. O dövrdə xeyli məşhurlaşan alimi M.C. Bağırov bir neçə dəfə Azərbaycan Nazirlər Soveti sədrliyinə, Elmlər Akademiyası prezidentliyinə dəvət etsə də, o elmi fəaliyyətini, geoloq-mühəndisliyini üstün tutmuş, Azərbaycan elmini Moskvada və xaricdə təmsil etməyi qərara almışdır.
Görkəmli alim bir çox İttifaq əhəmiyyətli qurumda yüksək vəzifələr tutmuş, bir sıra beynəlxalq konqreslərdə, qurultaylarda əsas təşkilatçı və məruzəçi kimi iştirak etmişdir. Alimin onlarla sanballı elmi əsəri bu gün də dəyərli xəzinə kimi istifadə olunur. Onun layiqli yetirmələri isə xatirəsini yaşatmaq üçün açdığı elm yolunu davam etdirirlər.
Əli Əmiraslanovun böyük türk şairi Nazim Hikmət, onun azərbaycanlı tədqiqatçısı Əkbər Babayev, bir çox görkəmli alimlərlə dostluq, akademik Həmid Araslının ailəsi ilə qohumluq münasibətlərinə həsr olunmuş səhifələr də ibrətamizdir.
Böyük alimin həyatı bir sıra tarixi hadisələrlə eyni dövrə təsadüf etmişdir. O, Böyük Vətən müharibəsinin, Stalin repressiyalarının, sürgün dövrünün, Stalinin dəfn günündəki minlərlə insanın ölümüylə nəticələnən hadisələrin şahidi olub.
Böyük elm xadimi Ə.Əmiraslanov cəmi 62 il ömür sürümüşdür. O, 1962-ci ildə vəfat etdiyi Moskva şəhərində “Novodevijye” qəbristanlığında dəfn edilmişdir.
Əli Əmiraslanov 1900-cü ildə Qubadlının Balahəsənli kəndində doğulub. Anasını dünyaya gəldiyi gün itirən Əlinin atası da 11 yaşı olanda, Birinci Dünya müharibəsində tatar polkunun tərkibində vuruşarkən həlak olub. Kiçik yaşlarından nənəsinin himayəsində böyüyən kiçik Əlinin dərdinin üstünə yeni dərd gəlir. Türkiyə, Naxçıvan, İrəvandan sonra Zəngəzurda fitnəkarlıq törədən erməni quldur dəstələri, burada da onların da kəndini, evlərini görünməmiş vəhşiliklə dağıdır. Bu soyqırımlarda ona körpəlikdən himayədarlıq etmiş nənəsini də bütün qohum-əqrəbaları ilə birlikdə diri-diri yandırırlar. Bundan sonra o, Şamaxı şəhər idarəsində yüksək vəzifədə çalışan dayısı Yusif ağanın yanına yola düşür. Dayısının ailəsində böyüyən və təhsil alan Əli qarşısına böyük hədəflər qoyur. Məşhur qəhrəmanlar nəsli sayılan Sultanovların yetişdirməsi Yusif ağa Rus-yapon müharibəsində igidliyi ilə ad-san qazanmış, rus hökumətinin ordenlərinə layiq görülmüş tanınmış ziyalı idi. Əmiraslanovlar da daxil olmaqla, bir çox tanınmış alim və ziyalılar məhz Yusif ağanın himayəsi ilə yaşayıb oxumuş, özlərinə həyatda mövqe tutub xalqa, vətənə layiqli xidmət göstərmişlər.
Taleyin zərbələri gənc Əlini qarabaqara izləyir. Bu dəfə də daha bir qanlı qırğın onun pənah gətirdiyi Şamaxıda təkrar olunur. Gənc Əli bu dəfə yaşının az olmasına baxmayaraq, silah alıb erməni daşnaklarına qarşı döyüşlərdə iştirak edir.
Görkəmli şəxsiyyətin həyat yolu haqqında geniş məlumat Elvira Araslının “İnsan və onun zamanı (atam haqqında xatirələr)” kitabında geniş əksini tapmışdır.
Ə. Əmiraslanov Moskva Mədən İnstitutunda təhsil alıb. Ali məktəbi bitirdikdən sonra onun karyerası elmi-tədqiqat institutunda elmi işçidən SSRI Baş Geologiya İdarəsinin rəisi, Əlvan Metallurgiya Nazirliyinin idarə rəisi, kollegiya üzvü, Stalinin geologiya məsələləri üzrə müşaviri, geologiya-minerologiya elmləri doktoru, SSRİ Elmlər Akademiyasının ilk azərbaycanlı müxbir üzvü kimi yüksək mərtəbələrə qədər gedib çıxır. Yalnız SSRİ-nin deyil, eləcə də dünyanın 10-dan çox ölkəsinin zəngin mədənlərinin kəşfi, tədqiq olunması və işlənməsində Əmiraslanovun misilsiz xidmətləri var. O dövrdə xeyli məşhurlaşan alimi M.C. Bağırov bir neçə dəfə Azərbaycan Nazirlər Soveti sədrliyinə, Elmlər Akademiyası prezidentliyinə dəvət etsə də, o elmi fəaliyyətini, geoloq-mühəndisliyini üstün tutmuş, Azərbaycan elmini Moskvada və xaricdə təmsil etməyi qərara almışdır.
Görkəmli alim bir çox İttifaq əhəmiyyətli qurumda yüksək vəzifələr tutmuş, bir sıra beynəlxalq konqreslərdə, qurultaylarda əsas təşkilatçı və məruzəçi kimi iştirak etmişdir. Alimin onlarla sanballı elmi əsəri bu gün də dəyərli xəzinə kimi istifadə olunur. Onun layiqli yetirmələri isə xatirəsini yaşatmaq üçün açdığı elm yolunu davam etdirirlər.
Əli Əmiraslanovun böyük türk şairi Nazim Hikmət, onun azərbaycanlı tədqiqatçısı Əkbər Babayev, bir çox görkəmli alimlərlə dostluq, akademik Həmid Araslının ailəsi ilə qohumluq münasibətlərinə həsr olunmuş səhifələr də ibrətamizdir.
Böyük alimin həyatı bir sıra tarixi hadisələrlə eyni dövrə təsadüf etmişdir. O, Böyük Vətən müharibəsinin, Stalin repressiyalarının, sürgün dövrünün, Stalinin dəfn günündəki minlərlə insanın ölümüylə nəticələnən hadisələrin şahidi olub.
Böyük elm xadimi Ə.Əmiraslanov cəmi 62 il ömür sürümüşdür. O, 1962-ci ildə vəfat etdiyi Moskva şəhərində “Novodevijye” qəbristanlığında dəfn edilmişdir.
