Məmməd Səməd oğlu Bağırov - İtaliyanın milli qəhrəmanı, İtaliya Xalq Müqavimət Hərəkatının iştirakçısı, Qızıl Harribaldi Ulduzunun kavaleri, Pistoya şəhərinin fəxri vətəndaşı (1978).
Məmməd Səməd oğlu Bağırov 20 mart 1922-ci ildə Azərbaycanın İsmayıllı rayonunun Basqal qəsəbəsində sənətkar ailəsində anadan olmuşdur. Oxumağa Basqal məktəbində yeddinci sinfə qədər davam etmiş, orta təhsilini 1941-ci ildə Bakıda bitirmişdir.
Məmməd Bağırov orta təhsilini başa vurduqdan sonra Gürcüstanın Telavi şəhərindəki artilleriya məktəbinə daxil olmuşdur. 1942-ci ildə buranı topçu ixtisası və leytenant hərbi rütbəsi almaqla bitirmiş, mart ayında isə cəbhəyə yola düşmüşdür.
Məmməd Bağırovun İkinci Dünya müharibəsi zamanı döyüş yolu cənub-qərb cəbhəsindən, Xarkov vilayətindən başlamışdı. Burada 317-ci diviziyanın 773-cü artilleriya alayı tərkibində döyüşmüşdü. Bu zaman almanlar qələbədən ruhlanaraq çoxsaylı qüvvə ilə Sovet İttifaqının içərilərinə doğru hücumlarını davam etdirdilər. Onlar Lozevoy, Barvenko və başqa yaşayış məntəqələrini alanda Məmməd Bağırovun bölüyü düşmən mühasirəsinə düşür. Ciddi müqavimətə baxmayaraq Bağırov ağır yaralanaraq əsir düşür.
Əsirlik zamanı o tif xəstəliyinə tutulur. Başına faşistlər tərəfində “27” damğası vurulur. Çox keçmədən Məmməd Bağırovu Azəbaycanlı əsirlərdən ibarət olan Azərbaycan legionunun sıralarına daxil edirlər.
Legiondan qaçan Bağırov çox keçmədən partizanların dəstəsinə qoşulur. 1944-cü ildə İtaliyada Umberto Fantaççi adına beynəlmiləl partizan dəstəsi tərkibində faşizmə qarşı mübarizə aparmışdır. Həmin dəstədə 20 millətin nümayəndəsi mübarizə aparırdı və onlar 1944-cü ilin sentyabrında İtaliyanın Pistoya şəhərini faşistlərdən azad etmişdilər.
1944-cü ilin sentyabr ayında alman faşistlərinin məğlubiyyətinin yaxınlaşdığı bir vaxtda Məmməd Bağırov digər sovet antifaşistləri ilə birlikdə Cənubi İtaliya, Şimali Afrika, Misir, İraq və İrandan keçməklə SSRİ-yə göndərilmişdir. Bakıya çatdıqdan dərhal sonra Moskva vilayətinin Podolsk şəhərinə aparılmış və burada əks-kəşfiyyat xidməti tərəfindən ciddi yoxlamadan keçmişdir. Yalnız bundan sonra Bakıya bir aylıq məzuniyyətə buraxılmışdır.
Müharibə qurtaranadək o, baş leytenant rütbəsində Moskva hərbi dairəsində qulluq etmişdir. Müharibə bitdikdən sonra isə bir müddət Bakı hava hücumundan müdafiə mərkəzində xidmətini davam etdirmiş, 1946-cı ilin baharında ordudan tərxis olunmuşdur.
Dinc dövrdə M.Bağırov stomatoloq ixtisasına yiyələnmişdir. Dinc həyatın axarına qoşulmuş igid həmyerlimiz heç zaman döyüş yollarını, o ağrılı-acılı günləri unutmurdu. Müharibədən sonrakı ömür yolunda sevinc qarışıq kədər dolu məqamlar da az olmadı. Fərəh gətirən hadisə ailə qurması, uşaqlarının dünyaya gəlməsi idisə də, daxili sarsıntılar gətirən məqamlar bəzən rahat olmağa macal vermirdi. Əsassız yoxlamalar, sovet təhlükəsizlik orqanlarının şübhə ifadə edən münasibəti ona güllədən də betər və zəhərli olan mənəvi yara vururdu. Lakin bütün bu sarsıntılar bir müddətdən sonra haqqın hökmü ilə səngidi.
1976-cı ildə Pistoya şəhərində Florensiya universitetinin professoru Renato Rizalitinin Pistoyada antifaşist müqaviməti adlı kitabı nəşr olundu. Kitabda antifaşist hərəkatında iştirak etmiş şəxslərin siyahısı da qeyd edilmişdi. Bu kitabda Məmməd Səməd oğlu Bağırov haqqında demək olar ki, başqa antifaşistlərdən daha çox məlumat verilmişdi. Kitab dərc ediləndən sonra M.Bağırovun döyüş yoldaşları onu axtararaq, nəhayət, Sovet Veteranları Komitəsi vasitəsilə tapır və İtaliyaya dəvət edirlər.
1978-ci ildə Məmməd Bağırov həyat yoldaşı Şəfiqə xanımla birgə İtaliyaya səfər edir. Səfər çərçivəsində o, döyüş yolu keçdiyi yerlərə baş çəkir. Hər yerdə təntənə ilə, hörmətlə, səmimiyyətlə qarşılanır. Həmin səfər zamanı İtaliyanın prezidenti, müqavimət hərəkatının fəallarından biri olmuş Aleksandro Pertini tərəfindən qəbul edilmişdir. O, igid eloğluma İtaliyanın partizanı fəxri diplomunu təqdim etmişdir.
1978-ci ildə həmçinin Məmməd Bağırovun İtaliyanın ən yüksək hərbi mükafatı Qızıl Ulduz (Harribaldi Ulduzu) ilə təltif olunması haqqında qərar qəbul olunmuşdur.
1980-ci ildə həmyerlimizə İtaliya hökuməti tərəfindən fərdi pensiya təyin olunur.
Bundan başqa, 1984-cü M. Bağırov Şöhrət ordeninə (İtaliya) layiq görülür.
Məmməd Bağırov İtaliya şəhərlərinin azad olunmasına həsr edilmiş 14 yubiley medalı, 2 fəxri diplom, II dərəcəli Vətən müharibəsi ordeni (SSRİ) ilə təltif edilmişdir.
Qəhrəman partizan Sovet dövründə bir neçə dəfə İtaliyada səfərdə olmuş, oradakı döyüş yoldaşları ilə müntəzəm məktublaşmışdır. Həmçinin o, Leninqrada İtaliyadan dəvət olunmuş partizan yoldaşları ilə Bakıda görüşmüşdür.
Məmməd Bağırov 1997-ci ilin sentyabr ayının sonlarında Azərbaycan Respublikasının prezidenti Heydər Əliyevin İtaliyaya rəsmi səfəri zamanı nümayəndə heyətinin tərkibində İtaliya torpağına son dəfə ayaq basdı. Televiziya ekranlarında səfərin gedişini izləyərkən M.Bağırovun şəxsiyyətinə necə böyük maraq göstərildiyinin şahidi olduq. Səfərin gedişində M.Bağırov prezident Heydər Əliyevlə birlikdə rəsmi görüşlərdə İtaliyanın baş naziri Romano Prodi, ölkə Senatının başçısı Nikolo Mançino, Deputatlar Palatasının başçısı Luçiano Violente, Roma papası İohan Pavel, Roma şəhərinin meri Bassoliniyə təqdim olundu.
İtaliyanın baş naziri Romano Prodi ölkəsinin rəhbərliyi adından Məmməd Bağırova ikinci dünya müharibəsi zamanı İtaliya müqavimət hərəkatındakı mübariz fəaliyyətini yüksək qiymətləndirdi, ona dərin hörmət və ehtiramını ifadə etdi.
Məmməd Bağırov gənc nəslin hərbi vətənpərvərlik tərbiyəsi işində əzmlə çalışırdı. Gənclərə hamıya örnək olan həyat yolundan danışır, onlara öyüd-nəsihət verir, Vətənin layiqli övladı olmağa çağırırdı. Öz təşəbbüsü ilə Bakıda yaşadığı evin yaxınlığında (8-ci kilometr yaşayış massivində) topladığı materiallar əsasında İtaliya müqavimət hərəkatına həsr olunmuş muzey yaratmağı qarşısına vacib bir məqsəd kimi qoymuşdu. Muzeyin inşasına başlanılsa da, iqtisadi çətinliklər bu ideyanı həyata keçirməyə mane olmuş, tikinti yarımçıq qalmışdır.
Qarabağda döyüşlərin ən qızğın vaxtında partizan dəstələri yaratmaq və bu dəstələrin təlimatlanmasını öz üzərinə götürmək təşəbbüsü ilə çıxış etmişdi, lakin hərc-mərclik və xaosun tüğyan etdiyi dövrdə hərbi orqanlar həmin təklifə etinasızlıqla yanaşmışdılar.
İtaliyaya etdiyi son səfərdən qayıtdıqdan sonra bir neçə gün sonra igid həmyerlimiz Məmməd Bağırovun hələ böyük amallar uğrunda mübarizə etmək əzmi ilə döyünən ürəyi qəflətən, yuxuda ikən dayandı. İgid eloğlumuz respublika rəhbərliyinin qərarı ilə İkinci Fəxri Xiyabanda dəfn olundu. Dəfnolunma mərasimində İtaliyanın ölkəmizdəki səfiri və səfirliyin bütün əməkdaşları da iştirak etmişdi.
Məmməd Səməd oğlu Bağırov 20 mart 1922-ci ildə Azərbaycanın İsmayıllı rayonunun Basqal qəsəbəsində sənətkar ailəsində anadan olmuşdur. Oxumağa Basqal məktəbində yeddinci sinfə qədər davam etmiş, orta təhsilini 1941-ci ildə Bakıda bitirmişdir.
Məmməd Bağırov orta təhsilini başa vurduqdan sonra Gürcüstanın Telavi şəhərindəki artilleriya məktəbinə daxil olmuşdur. 1942-ci ildə buranı topçu ixtisası və leytenant hərbi rütbəsi almaqla bitirmiş, mart ayında isə cəbhəyə yola düşmüşdür.
Məmməd Bağırovun İkinci Dünya müharibəsi zamanı döyüş yolu cənub-qərb cəbhəsindən, Xarkov vilayətindən başlamışdı. Burada 317-ci diviziyanın 773-cü artilleriya alayı tərkibində döyüşmüşdü. Bu zaman almanlar qələbədən ruhlanaraq çoxsaylı qüvvə ilə Sovet İttifaqının içərilərinə doğru hücumlarını davam etdirdilər. Onlar Lozevoy, Barvenko və başqa yaşayış məntəqələrini alanda Məmməd Bağırovun bölüyü düşmən mühasirəsinə düşür. Ciddi müqavimətə baxmayaraq Bağırov ağır yaralanaraq əsir düşür.
Əsirlik zamanı o tif xəstəliyinə tutulur. Başına faşistlər tərəfində “27” damğası vurulur. Çox keçmədən Məmməd Bağırovu Azəbaycanlı əsirlərdən ibarət olan Azərbaycan legionunun sıralarına daxil edirlər.
Legiondan qaçan Bağırov çox keçmədən partizanların dəstəsinə qoşulur. 1944-cü ildə İtaliyada Umberto Fantaççi adına beynəlmiləl partizan dəstəsi tərkibində faşizmə qarşı mübarizə aparmışdır. Həmin dəstədə 20 millətin nümayəndəsi mübarizə aparırdı və onlar 1944-cü ilin sentyabrında İtaliyanın Pistoya şəhərini faşistlərdən azad etmişdilər.
1944-cü ilin sentyabr ayında alman faşistlərinin məğlubiyyətinin yaxınlaşdığı bir vaxtda Məmməd Bağırov digər sovet antifaşistləri ilə birlikdə Cənubi İtaliya, Şimali Afrika, Misir, İraq və İrandan keçməklə SSRİ-yə göndərilmişdir. Bakıya çatdıqdan dərhal sonra Moskva vilayətinin Podolsk şəhərinə aparılmış və burada əks-kəşfiyyat xidməti tərəfindən ciddi yoxlamadan keçmişdir. Yalnız bundan sonra Bakıya bir aylıq məzuniyyətə buraxılmışdır.
Müharibə qurtaranadək o, baş leytenant rütbəsində Moskva hərbi dairəsində qulluq etmişdir. Müharibə bitdikdən sonra isə bir müddət Bakı hava hücumundan müdafiə mərkəzində xidmətini davam etdirmiş, 1946-cı ilin baharında ordudan tərxis olunmuşdur.
Dinc dövrdə M.Bağırov stomatoloq ixtisasına yiyələnmişdir. Dinc həyatın axarına qoşulmuş igid həmyerlimiz heç zaman döyüş yollarını, o ağrılı-acılı günləri unutmurdu. Müharibədən sonrakı ömür yolunda sevinc qarışıq kədər dolu məqamlar da az olmadı. Fərəh gətirən hadisə ailə qurması, uşaqlarının dünyaya gəlməsi idisə də, daxili sarsıntılar gətirən məqamlar bəzən rahat olmağa macal vermirdi. Əsassız yoxlamalar, sovet təhlükəsizlik orqanlarının şübhə ifadə edən münasibəti ona güllədən də betər və zəhərli olan mənəvi yara vururdu. Lakin bütün bu sarsıntılar bir müddətdən sonra haqqın hökmü ilə səngidi.
1976-cı ildə Pistoya şəhərində Florensiya universitetinin professoru Renato Rizalitinin Pistoyada antifaşist müqaviməti adlı kitabı nəşr olundu. Kitabda antifaşist hərəkatında iştirak etmiş şəxslərin siyahısı da qeyd edilmişdi. Bu kitabda Məmməd Səməd oğlu Bağırov haqqında demək olar ki, başqa antifaşistlərdən daha çox məlumat verilmişdi. Kitab dərc ediləndən sonra M.Bağırovun döyüş yoldaşları onu axtararaq, nəhayət, Sovet Veteranları Komitəsi vasitəsilə tapır və İtaliyaya dəvət edirlər.
1978-ci ildə Məmməd Bağırov həyat yoldaşı Şəfiqə xanımla birgə İtaliyaya səfər edir. Səfər çərçivəsində o, döyüş yolu keçdiyi yerlərə baş çəkir. Hər yerdə təntənə ilə, hörmətlə, səmimiyyətlə qarşılanır. Həmin səfər zamanı İtaliyanın prezidenti, müqavimət hərəkatının fəallarından biri olmuş Aleksandro Pertini tərəfindən qəbul edilmişdir. O, igid eloğluma İtaliyanın partizanı fəxri diplomunu təqdim etmişdir.
1978-ci ildə həmçinin Məmməd Bağırovun İtaliyanın ən yüksək hərbi mükafatı Qızıl Ulduz (Harribaldi Ulduzu) ilə təltif olunması haqqında qərar qəbul olunmuşdur.
1980-ci ildə həmyerlimizə İtaliya hökuməti tərəfindən fərdi pensiya təyin olunur.
Bundan başqa, 1984-cü M. Bağırov Şöhrət ordeninə (İtaliya) layiq görülür.
Məmməd Bağırov İtaliya şəhərlərinin azad olunmasına həsr edilmiş 14 yubiley medalı, 2 fəxri diplom, II dərəcəli Vətən müharibəsi ordeni (SSRİ) ilə təltif edilmişdir.
Qəhrəman partizan Sovet dövründə bir neçə dəfə İtaliyada səfərdə olmuş, oradakı döyüş yoldaşları ilə müntəzəm məktublaşmışdır. Həmçinin o, Leninqrada İtaliyadan dəvət olunmuş partizan yoldaşları ilə Bakıda görüşmüşdür.
Məmməd Bağırov 1997-ci ilin sentyabr ayının sonlarında Azərbaycan Respublikasının prezidenti Heydər Əliyevin İtaliyaya rəsmi səfəri zamanı nümayəndə heyətinin tərkibində İtaliya torpağına son dəfə ayaq basdı. Televiziya ekranlarında səfərin gedişini izləyərkən M.Bağırovun şəxsiyyətinə necə böyük maraq göstərildiyinin şahidi olduq. Səfərin gedişində M.Bağırov prezident Heydər Əliyevlə birlikdə rəsmi görüşlərdə İtaliyanın baş naziri Romano Prodi, ölkə Senatının başçısı Nikolo Mançino, Deputatlar Palatasının başçısı Luçiano Violente, Roma papası İohan Pavel, Roma şəhərinin meri Bassoliniyə təqdim olundu.
İtaliyanın baş naziri Romano Prodi ölkəsinin rəhbərliyi adından Məmməd Bağırova ikinci dünya müharibəsi zamanı İtaliya müqavimət hərəkatındakı mübariz fəaliyyətini yüksək qiymətləndirdi, ona dərin hörmət və ehtiramını ifadə etdi.
Məmməd Bağırov gənc nəslin hərbi vətənpərvərlik tərbiyəsi işində əzmlə çalışırdı. Gənclərə hamıya örnək olan həyat yolundan danışır, onlara öyüd-nəsihət verir, Vətənin layiqli övladı olmağa çağırırdı. Öz təşəbbüsü ilə Bakıda yaşadığı evin yaxınlığında (8-ci kilometr yaşayış massivində) topladığı materiallar əsasında İtaliya müqavimət hərəkatına həsr olunmuş muzey yaratmağı qarşısına vacib bir məqsəd kimi qoymuşdu. Muzeyin inşasına başlanılsa da, iqtisadi çətinliklər bu ideyanı həyata keçirməyə mane olmuş, tikinti yarımçıq qalmışdır.
Qarabağda döyüşlərin ən qızğın vaxtında partizan dəstələri yaratmaq və bu dəstələrin təlimatlanmasını öz üzərinə götürmək təşəbbüsü ilə çıxış etmişdi, lakin hərc-mərclik və xaosun tüğyan etdiyi dövrdə hərbi orqanlar həmin təklifə etinasızlıqla yanaşmışdılar.
İtaliyaya etdiyi son səfərdən qayıtdıqdan sonra bir neçə gün sonra igid həmyerlimiz Məmməd Bağırovun hələ böyük amallar uğrunda mübarizə etmək əzmi ilə döyünən ürəyi qəflətən, yuxuda ikən dayandı. İgid eloğlumuz respublika rəhbərliyinin qərarı ilə İkinci Fəxri Xiyabanda dəfn olundu. Dəfnolunma mərasimində İtaliyanın ölkəmizdəki səfiri və səfirliyin bütün əməkdaşları da iştirak etmişdi.
