Pərvanə Qurbanova – Səhnənin sədaqətli ömrü
Hər sənətkarın ömründə bir səhnə var. O səhnə bir ömrün çiyninə dəyən ilk işıqdır, ilk həyəcanın titrəyişi, ilk alqışın nəfəsi olur. Kimi o səhnəyə ehtiyatla addım atır, sonra tarixdən silinir, yaddaşlardan itir. Kimi isə o səhnəyə çevrilir – özü səhnənin özü olur. Səsi, baxışı, hərəkəti ilə səhnəni canlı bir varlığa döndərir, zamanın içində səssiz-sədasız ölümsüzləşir. Pərvanə Qurbanova – bu ad artıq təkcə bir aktrisanın adı deyil. Bu ad Gəncə səhnəsinin ürəyində çırpınan bir nəfəsdir, tamaşa zalında nəfəsini tutaraq izləyən yüzlərlə tamaşaçının içində qalan duyğudur.
Bu ad bir teatrın, bir şəhərin, bir nəsil tamaşaçının yaddaşında yaşayan sənət ömrünün, sədaqətin və məhəbbətin adıdır. Pərvanə Qurbanova təkcə rollar oynamır, o obrazlara ruh verir, onları yaşadır və onların içində özü də yaşayır. Hər çıxışı ilə səhnəni bir mərasimə çevirir – o qədər səmimi, o qədər təbii və eyni zamanda müqəddəs! O, səhnəyə yalnız çıxmır, səhnədə nəfəs alır, orada canlanır, orada yaşayır. Bu yaşayış isə nə zamanın tozuna qarışır, nə də unudulur.
Çünki bu bir sənətkarlıq deyil – bu bir sədaqətdir. Səhnəyə, sənətə, xalqa və öz ruhuna sədaqət... O sədaqət ki, illər keçsə də, Pərvanə xanımın baxışında eyni dərinliyi, səsində eyni istiliyi, duruşunda eyni mərdliyi qoruyub saxlayır. Onun oynadığı hər bir obrazda bir qadının təkcə sözlə deyil, hisslə danışan qüruru, bir sənətkarın təkcə peşə ilə deyil, sevgi ilə yoğrulan zəhməti var.
Bu gün Pərvanə Qurbanova hələ də səhnədədir – gözlərində o ilk günün işığı, səsində xalqın yaddaşına hopmuş poetik nəm var. O, təkcə teatrın deyil, səhnənin özü olub. Onu izləmək bir tamaşa deyil – bir sənət ayini, bir ruh təmasıdır.
Gəncənin qoynunda doğulan qızcığaz – 1965
1965-ci ilin aprel ayının ilk günlərində - 2 apreldə Azərbaycanın əsrlərlə mədəniyyətə beşik olmuş, poeziya və sənət nəfəsi ilə yaşayan qədim şəhəri Gəncədə bir qızcığaz dünyaya göz açır. Elə bir şəhərdə ki, divarları Nizaminin misralarına söykənib, küçələri musiqi və sözlə danışır, insanları isə içdən gələn estetik duyumla nəfəs alır. Bu şəhərin mayasında sənət var – və həmin sənətin qoynunda doğulan o uşaq da sonradan taleyini səhnəyə yazacaqdı. O, adi bir qız deyildi – sanki yaradılışdan içində bir ahəng, bir sükutlu fəryad daşıyırdı. Bu sükutun içindən illər sonra səhnənin ən gur sədaları doğacaq, tamaşa salonlarında nəfəsi kəsilən izləyicilərin qəlbinə toxunan sətirlər səslənəcəkdi.
O, sadəcə bir fərd kimi böyümədi, həm də ruhunda sənət adlı bir təməl ucaldı. Həyat, əlbəttə ki, ona hamı kimi asan yollar təklif etmədi. Qayğılar, çətinliklər, içində qopan fırtınalar çox idi. Amma o, içindəki səhnə sevgisinə arxa çevirmədi. Hər çətinliyi səhnənin işığı ilə qarşılayıb, onu bir gücə, bir ifadəyə çevirməyi bacardı. O yaşadıqları ilə əyilmədi – əksinə, həyatın sərt üzünü sənətində yumşaltmağı, ağrını obrazlara çevirməyi, acını estetik dilə çevirərək insanlara çatdırmağı öyrəndi.
Və beləcə, Gəncənin qoynunda sadə bir ailədə doğulan o qızcığaz, zamanla yalnız ailəsinin yox, bir şəhərin, bir xalqın, bir sənət dünyasının ümidinə çevrildi – adı Pərvanə olsa da, özü bir ömürlük səhnə işığına dönəcəkdi...
İlk səhnə təması – 1981
1981-ci ildə Gəncə Dövlət Dram Teatrının səhnəsində Pərvanə Qurbanova ilk dəfə çıxış edir. Bu yalnız sıradan bir tamaşa yox, onun həyat yolunda dönməz bir məqam, bir sənət möhürü kimi yadda qalır. Səhnəyə addımını atdığı o an, həm özü, həm də tamaşaçılar üçün yeni bir dövrün başlanğıcıdır. Onun gözlərindəki ifadə, səsindəki ahəng, hər hərəkətindəki incəlik tamaşaçıları susdurur, onları dərindən düşünməyə vadar edir. Hər detal – jestlərdəki təmkin, baxışlardakı dərinlik – əsl peşəkarlığın, səhnəyə olan ehtiramın əlamətidir.
O andan başlayaraq hər kəs fərq edir ki, bu gənc qızda adi istedaddan daha çox bir alov var – bir sənət eşqi, bir ruhani yanğı. Bu eşq yalnız şöhrət qazanmaq arzusu deyil, səhnənin müqəddəs ruhuna, tamaşaçı ilə sənət arasında qurulan müqəddəs bağa olan sədaqətdir. Hər kəs bilir ki, bu yanğı ilə yanan sənətkar, illər sonra öz adı ilə teatr səhnələrinin qapılarını geniş açacaq, azərbaycanlıların ürəyində dərin izlər buraxacaq.
İlk addımı atdığı bu gün, Pərvanə üçün sadəcə bir başlanğıc deyil, ömürlük sənət sevgisinin və sədaqətinin əsasıdır.
Poeziya teatrında yeni nəfəs – 1990
1990-cı ildən başlayaraq Pərvanə Qurbanova sənət yolunun yeni mərhələsinə qədəm qoyur – Nizami Poeziya Teatrında fəaliyyətini davam etdirir və orada özünəməxsus poetik aktyorluğun parlaq simvoluna çevrilir. Artıq o, sadəcə rolları ifa etmir, sözlərin ruhunu daşıyır, poeziyanı ürəyində yaşadır, səhnədə həmin duyğuları tamaşaçıya ötürür. Onun səhnədə oxuduğu hər misra, söylədiyi hər bənd, tamaşaçının ruhunda sanki əbədi iz buraxan bir fəlsəfi dərinliyə, düşüncələrin sərin məcrasına çevrilir.
Pərvanə xanım poeziyanı teatrla vəhdətə gətirərək, söz ilə obraz arasında incə və mükəmməl körpü qurur. Bu körpü, sənətin ən yüksək nöqtəsində dayanan bir harmoniyadır – sənətkarın vəhdəti, ruhun rəqsi və sözün ahəngidir. Onun ifasında poeziya artıq sadə yazılı söz olmur, o, canlı, nəfəs alan, duyğuları dalğa-dalğa dalğalandıran bir sənətə çevrilir. Hər dəfə səhnədə sözün sehrini açan Pərvanə Qurbanova, həm sənət tariximizdə, həm də tamaşaçıların qəlbində özünəməxsus iz qoyur, poeziyanın insan ruhuna verdiyi dərin mənaları bütün varlığı ilə yaşadır.
Bu dövr onun üçün yalnız sənətdə yeni üfüqlər açmaqla kifayətlənmir – o, poeziyanın və teatrın birləşdiyi müqəddəs məkanın incəliklərini öz aktyorluğu ilə təcəssüm etdirir, Azərbaycan mədəniyyətində unudulmaz bir poeziya teatrı simvolu olaraq qalır.
Əməkdar artist – 1992
1992-ci il, Azərbaycanın tarixi dönəmlərindən biri olduğu kimi, Pərvanə Qurbanovanın sənət yolunda da xüsusi bir iz qoyur. Məhz həmin ildə o, “Azərbaycan Respublikasının Əməkdar artisti” fəxri adına layiq görülür. Bu ad – təkcə sənət yolunun bir mərhələsi deyil, həm də illərlə səhnəyə tökülən alın təri, yandıran proyektor işıqları altında əridilən ömrün rəsmi təsdiqidir. Bu ad, onun fədakarlığının, yuxusuz gecələrinin, hər tamaşadan öncə yaşadığı daxili həyəcanın dövlət tərəfindən tanınmasıdır.
Lakin Pərvanə xanım heç zaman bu titulları öz sənətinin təməli saymayıb. Onun üçün səhnədə bir cümləni belə yalansız və ya süni səsləndirmək ən böyük günah olub. O, səhnəyə rütbə üçün yox, ruh üçün çıxıb. Çünki onun üçün sənət – daxilin harayı, ruhun izharı, xalqın qəlbinə toxunma sənətidir. Əməkdar artist adı – onun əzm və əxlaqla yoğrulmuş sənətkar yolunun bir mühüm məqamı, amma heç vaxt sonu olmayıb.
Zirvənin adı – Xalq artisti (2000)
2000-ci ildə Pərvanə Qurbanova “Azərbaycan Respublikasının Xalq artisti” adına layiq görülür. Bu, artıq yalnız sənət yolunun yox, bir xalqın sevgisinin, bir millətin duyğularının, səhnəyə bağlanan milyonlarla baxışın zirvəyə ünvanladığı sevgisinin sənədləşmiş adıdır. Dövlət onu bu adla təltif etsə də, xalq üçün o, bu adına illər əvvəl layiq olmuşdu – səhnədə hər dəfə ruhunu qoyduğu gündən bəri.
Çünki Pərvanə xanım heç vaxt səhnəni tamaşadan, obrazı həyatdan, sənəti insanın iç dünyasından ayırmayıb. O, səhnədə oynamaqdan daha çox – səhnədə yaşayıb. Onun sözləri danışmayıb – nəfəs alıb. Onun baxışları oynayıb – düşüncə doğurub. O, tamaşaları oxumayıb – ruhuyla dərk edib. Və elə bu səbəbdən də xalq onu təkcə sənətkar kimi deyil, özü kimi sevib. Xalq artisti – Pərvanə Qurbanovanın adı ilə bir mənaya çevrilib.
Unudulmaz obrazlar – Maral, Firəngiz, Şahnaz və digərləri
Səhnədə bir ömür yaşayan Pərvanə Qurbanovanın sənət bioqrafiyası sadəcə illərin xronologiyası deyil – bu, yaddaşlara köçən obrazların həyatı ilə yazılan bir tale dastanıdır. Onun yaratdığı Maral – məğrurluğun, Firəngiz – iç dünyasında parçalanan qadının, Şahnaz – cəmiyyətlə mübarizədə əyilməyən iradənin simvoludur. Sədaqət obrazında o, adının daşıdığı kimi sədaqətin ən zərif və acıyan tərəflərini göstərib. Pırpız Sona isə onun yumorla yoğrulmuş, xalq nəfəsi daşıyan oyun gücünü ortaya qoyub.
Pərvanə Qurbanovanın yaratdığı bu obrazlar illər keçsə belə unudulmur – çünki onlar unudulmayacaq qədər gerçək, yaşanmış qədər doğma, millətin özündən yoğrulmuş qədər səmimidir. Və bu səbəbdən də bu obrazlar teatr tariximizin unudulmaz səhifələrinə çevrilib.
Kino və televiziya – səhnədən kameraya keçən iz
Teatrla yanaşı film və seriallar da onun sənət dünyasının ayrılmaz parçasına çevrilir. “Haray” filmində Xocalı faciəsinin ağrısını canında hiss etdirən oyanış, “Sarı gəlin” filmindəki lirik-psixoloji dərinlik, “Pərvanələrin rəqsi” serialında Yaqut xanım obrazının mürəkkəb və təzadlı təbiəti onun ekranda da unudulmaz sənətkar olduğunu təsdiqləyir.
Xüsusilə “Xəyanət” filmində canlandırdığı Pərvanə obrazı onun psixoloji aktyorluğunun zirvəsidir. Bu rolda o, səssiz çığlıqların, içində gedən fırtınaların, qadın ruhunun qırılmalarının ustalıqla səhnələşdirilməsini təqdim edir.
Digər tərəfdən, “Yuxu kimi” filmindəki Sərvinaz obrazı zərifliyin, incəliyin, sevgi ilə sükutun qovuşduğu bir mənəvi simvoldur. Onun bu rollardakı oyunları sənət dərslərinə çevriləcək qədər təsirlidir.
Şəxsi həyatda səssiz qəhrəmanlıq
Pərvanə Qurbanovanın həyatı yalnız səhnədəki rollardan ibarət deyil. O, səhnədə necə güclü qadın obrazlarını canlandırıbsa, şəxsi həyatında da bir o qədər səssiz, lakin əzəmətli qəhrəmanlıqlar göstərib. Həyat yoldaşının vaxtsız itkisi onun ömür yoluna sükutla səpilmiş ağır bir sınma nöqtəsi olub. Amma o, bu sarsıntıya boyun əyməyib. Göz yaşını səhnənin arxasında udub, övladlarının yanında bir dağ kimi möhkəm dayanıb. Onun fədakarlığı heç bir alqış eşidilmədən, heç bir səhnə işığı yanmadan, gündəlik həyatın səssiz fonunda yazılıb.
İki övladına həm ana olub, həm ata. Onların üzündən təbəssüm əskik olmasın deyə, öz içində fırtınaları susdurub. Və bu susqunluq onun ən böyük roluna çevrilib – həyatda qalmaq, dik durmaq, sınmamaq rolu. O rol ki, nə mətnlə yazılıb, nə də rejissor təlimatı ilə yönləndirilib. O rol ancaq sevgi ilə, iradə ilə, ana ürəyi ilə yaşanıb.
Pərvanə xanımın həyatı bu gün gənc qadınlar üçün bir məktəbdir – səssiz qalaraq da mübarizə aparmağın, içindən dağılsa da üzündə günəş saxlamağın məktəbi. O, səhnədə milyonların sevimlisi, evində isə övladları üçün əvəzolunmaz bir qəhrəmandır. Onun ən təsirli obrazı, bəlkə də, həyatın özündə yaşadığı səssiz qəhrəmanlıqdır.
Bu torpağın Tomrisi – Səhnədən xalqın qəlbinə
Pərvanə Qurbanova – bu ad təkcə bir sənətkarın kimliyini deyil, bir millətin ruhuna hopmuş səhnə salnaməsini ifadə edir. O, bu torpağın Tomrislərindən biridir – bir qadın, bir ana, bir sənətkar və eyni zamanda bir döyüşçü. Amma onun savaşı silahla yox, sözlə, səhnə ilə, ruhla olub. O, rolun içinə girərkən yalnız obraza çevrilməyib – həyatın özünü səhnəyə gətirib. Tamaşaçı onun baxışlarında sadəcə bir aktrisanın oyununu yox, xalqın dərdini, sevincini, dözümünü görüb. Onun baxışında sözsüz danışan bir təmkin, onun duruşunda səssiz hayqıran bir haqqa çağırış olub.
Pərvanə xanımın sənəti təkcə teatr afişalarında deyil, xalqın yaddaşında yaşayıb – kəndin sadə qadınının, şəhərli intellektualın, tələbə gəncin, ağsaqqalın yaddaşında. Çünki o, obrazları oynamaq üçün seçməyib, yaşamış, içində daşıyıb və o obrazların acısı ilə yatıb, sevinci ilə oyanıb.
O, səhnədə doğulub, səhnədə yaşayıb, lakin yaşadığı bu sənət ömrü onu səhnədən çıxarıb xalqın qəlbinə köçürüb. Çünki o, yalnız teatrın deyil, bu torpağın Tomrisi olub – ruhunda dözüm, sənətində qüdrət, baxışında iz buraxan dərinlik daşıyaraq…
Uşaqlıq xəyalımın gerçəyi – Pərvanə Qurbanova
Gənc yazıçı olaraq müəyyən qədər insan taleyinə, həyat hekayəsinə bələd olmuşam. Amma bəzi simalar var ki, onlar haqqında yazmaq nəinki peşə, həm də mənəvi bir borca çevrilir. Pərvanə Qurbanova – bu ad mənim üçün təkcə böyük bir sənətkarın adı deyil, uşaqlıq xəyallarımın da zirvəsində dayanan bir qadındır.
Mən həqiqətən Gəncə torpağına, o torpağın mayasından yoğrulan insanlara dərin hörmət bəsləmişəm həmişə. Elə bu torpağın yetirməsi olan Pərvanə xanım da illərdir mənim ruhuma toxunan, səsiylə, baxışıyla, duruşuyla məni səssizcə tərbiyə edən bir sənətkar olub.
Cəmi 11-12 yaşım vardı – bir balaca qızcığaz idim. O yaşda insan nə qədər xəyal qura bilərsə, mən də bir o qədər qururdum. Gecələr yuxuya getməmişdən əvvəl gözümün önündə bir səhnə canlanırdı: Pərvanə xanımla eyni masada oturub, onunla söhbət edir, suallar verir, cavablar alırdım. Amma o vaxtlar bu mənzərə mənə bir az nağıl, bir az da əlçatmaz bir səhnə kimi görünürdü.
İllər keçdi. O kiçik qız böyüdü. Yazdı, öyrəndi, çalışdı. Və bir gün nə baş verdi, bilirsinizmi? Uşaqlıq xəyalım gerçəyə çevrildi. Mən Pərvanə Qurbanova ilə tanış oldum. Onunla həmsöhbət oldum.
Bu gün artıq onu izləyən fanatik tamaşaçısı deyiləm yalnız – onun sənət ömrünə heyranlıqla toxunan bir qələm sahibiyəm. Amma o 12 yaşlı Sevinc içimdə hələ də yaşayır – və hər dəfə Pərvanə xanımı səhnədə görəndə qürurla fısıldayır: "Xəyallar, əgər saf və böyükdürsə, bir gün səhnəyə çevrilir..."
Pərvanə xanıma təşəkkür edirəm – sənətə sədaqətinə, sözə olan ehtiramına, biz gənclərə verdiyi ruh və nümunəyə görə.
Sevinc Salehqızı
"AYMEDİACOMPANY.AZ" bölgə müxbiri
Hər sənətkarın ömründə bir səhnə var. O səhnə bir ömrün çiyninə dəyən ilk işıqdır, ilk həyəcanın titrəyişi, ilk alqışın nəfəsi olur. Kimi o səhnəyə ehtiyatla addım atır, sonra tarixdən silinir, yaddaşlardan itir. Kimi isə o səhnəyə çevrilir – özü səhnənin özü olur. Səsi, baxışı, hərəkəti ilə səhnəni canlı bir varlığa döndərir, zamanın içində səssiz-sədasız ölümsüzləşir. Pərvanə Qurbanova – bu ad artıq təkcə bir aktrisanın adı deyil. Bu ad Gəncə səhnəsinin ürəyində çırpınan bir nəfəsdir, tamaşa zalında nəfəsini tutaraq izləyən yüzlərlə tamaşaçının içində qalan duyğudur.
Bu ad bir teatrın, bir şəhərin, bir nəsil tamaşaçının yaddaşında yaşayan sənət ömrünün, sədaqətin və məhəbbətin adıdır. Pərvanə Qurbanova təkcə rollar oynamır, o obrazlara ruh verir, onları yaşadır və onların içində özü də yaşayır. Hər çıxışı ilə səhnəni bir mərasimə çevirir – o qədər səmimi, o qədər təbii və eyni zamanda müqəddəs! O, səhnəyə yalnız çıxmır, səhnədə nəfəs alır, orada canlanır, orada yaşayır. Bu yaşayış isə nə zamanın tozuna qarışır, nə də unudulur.
Çünki bu bir sənətkarlıq deyil – bu bir sədaqətdir. Səhnəyə, sənətə, xalqa və öz ruhuna sədaqət... O sədaqət ki, illər keçsə də, Pərvanə xanımın baxışında eyni dərinliyi, səsində eyni istiliyi, duruşunda eyni mərdliyi qoruyub saxlayır. Onun oynadığı hər bir obrazda bir qadının təkcə sözlə deyil, hisslə danışan qüruru, bir sənətkarın təkcə peşə ilə deyil, sevgi ilə yoğrulan zəhməti var.
Bu gün Pərvanə Qurbanova hələ də səhnədədir – gözlərində o ilk günün işığı, səsində xalqın yaddaşına hopmuş poetik nəm var. O, təkcə teatrın deyil, səhnənin özü olub. Onu izləmək bir tamaşa deyil – bir sənət ayini, bir ruh təmasıdır.
Gəncənin qoynunda doğulan qızcığaz – 1965
1965-ci ilin aprel ayının ilk günlərində - 2 apreldə Azərbaycanın əsrlərlə mədəniyyətə beşik olmuş, poeziya və sənət nəfəsi ilə yaşayan qədim şəhəri Gəncədə bir qızcığaz dünyaya göz açır. Elə bir şəhərdə ki, divarları Nizaminin misralarına söykənib, küçələri musiqi və sözlə danışır, insanları isə içdən gələn estetik duyumla nəfəs alır. Bu şəhərin mayasında sənət var – və həmin sənətin qoynunda doğulan o uşaq da sonradan taleyini səhnəyə yazacaqdı. O, adi bir qız deyildi – sanki yaradılışdan içində bir ahəng, bir sükutlu fəryad daşıyırdı. Bu sükutun içindən illər sonra səhnənin ən gur sədaları doğacaq, tamaşa salonlarında nəfəsi kəsilən izləyicilərin qəlbinə toxunan sətirlər səslənəcəkdi.
O, sadəcə bir fərd kimi böyümədi, həm də ruhunda sənət adlı bir təməl ucaldı. Həyat, əlbəttə ki, ona hamı kimi asan yollar təklif etmədi. Qayğılar, çətinliklər, içində qopan fırtınalar çox idi. Amma o, içindəki səhnə sevgisinə arxa çevirmədi. Hər çətinliyi səhnənin işığı ilə qarşılayıb, onu bir gücə, bir ifadəyə çevirməyi bacardı. O yaşadıqları ilə əyilmədi – əksinə, həyatın sərt üzünü sənətində yumşaltmağı, ağrını obrazlara çevirməyi, acını estetik dilə çevirərək insanlara çatdırmağı öyrəndi.
Və beləcə, Gəncənin qoynunda sadə bir ailədə doğulan o qızcığaz, zamanla yalnız ailəsinin yox, bir şəhərin, bir xalqın, bir sənət dünyasının ümidinə çevrildi – adı Pərvanə olsa da, özü bir ömürlük səhnə işığına dönəcəkdi...
İlk səhnə təması – 1981
1981-ci ildə Gəncə Dövlət Dram Teatrının səhnəsində Pərvanə Qurbanova ilk dəfə çıxış edir. Bu yalnız sıradan bir tamaşa yox, onun həyat yolunda dönməz bir məqam, bir sənət möhürü kimi yadda qalır. Səhnəyə addımını atdığı o an, həm özü, həm də tamaşaçılar üçün yeni bir dövrün başlanğıcıdır. Onun gözlərindəki ifadə, səsindəki ahəng, hər hərəkətindəki incəlik tamaşaçıları susdurur, onları dərindən düşünməyə vadar edir. Hər detal – jestlərdəki təmkin, baxışlardakı dərinlik – əsl peşəkarlığın, səhnəyə olan ehtiramın əlamətidir.
O andan başlayaraq hər kəs fərq edir ki, bu gənc qızda adi istedaddan daha çox bir alov var – bir sənət eşqi, bir ruhani yanğı. Bu eşq yalnız şöhrət qazanmaq arzusu deyil, səhnənin müqəddəs ruhuna, tamaşaçı ilə sənət arasında qurulan müqəddəs bağa olan sədaqətdir. Hər kəs bilir ki, bu yanğı ilə yanan sənətkar, illər sonra öz adı ilə teatr səhnələrinin qapılarını geniş açacaq, azərbaycanlıların ürəyində dərin izlər buraxacaq.
İlk addımı atdığı bu gün, Pərvanə üçün sadəcə bir başlanğıc deyil, ömürlük sənət sevgisinin və sədaqətinin əsasıdır.
Poeziya teatrında yeni nəfəs – 1990
1990-cı ildən başlayaraq Pərvanə Qurbanova sənət yolunun yeni mərhələsinə qədəm qoyur – Nizami Poeziya Teatrında fəaliyyətini davam etdirir və orada özünəməxsus poetik aktyorluğun parlaq simvoluna çevrilir. Artıq o, sadəcə rolları ifa etmir, sözlərin ruhunu daşıyır, poeziyanı ürəyində yaşadır, səhnədə həmin duyğuları tamaşaçıya ötürür. Onun səhnədə oxuduğu hər misra, söylədiyi hər bənd, tamaşaçının ruhunda sanki əbədi iz buraxan bir fəlsəfi dərinliyə, düşüncələrin sərin məcrasına çevrilir.
Pərvanə xanım poeziyanı teatrla vəhdətə gətirərək, söz ilə obraz arasında incə və mükəmməl körpü qurur. Bu körpü, sənətin ən yüksək nöqtəsində dayanan bir harmoniyadır – sənətkarın vəhdəti, ruhun rəqsi və sözün ahəngidir. Onun ifasında poeziya artıq sadə yazılı söz olmur, o, canlı, nəfəs alan, duyğuları dalğa-dalğa dalğalandıran bir sənətə çevrilir. Hər dəfə səhnədə sözün sehrini açan Pərvanə Qurbanova, həm sənət tariximizdə, həm də tamaşaçıların qəlbində özünəməxsus iz qoyur, poeziyanın insan ruhuna verdiyi dərin mənaları bütün varlığı ilə yaşadır.
Bu dövr onun üçün yalnız sənətdə yeni üfüqlər açmaqla kifayətlənmir – o, poeziyanın və teatrın birləşdiyi müqəddəs məkanın incəliklərini öz aktyorluğu ilə təcəssüm etdirir, Azərbaycan mədəniyyətində unudulmaz bir poeziya teatrı simvolu olaraq qalır.
Əməkdar artist – 1992
1992-ci il, Azərbaycanın tarixi dönəmlərindən biri olduğu kimi, Pərvanə Qurbanovanın sənət yolunda da xüsusi bir iz qoyur. Məhz həmin ildə o, “Azərbaycan Respublikasının Əməkdar artisti” fəxri adına layiq görülür. Bu ad – təkcə sənət yolunun bir mərhələsi deyil, həm də illərlə səhnəyə tökülən alın təri, yandıran proyektor işıqları altında əridilən ömrün rəsmi təsdiqidir. Bu ad, onun fədakarlığının, yuxusuz gecələrinin, hər tamaşadan öncə yaşadığı daxili həyəcanın dövlət tərəfindən tanınmasıdır.
Lakin Pərvanə xanım heç zaman bu titulları öz sənətinin təməli saymayıb. Onun üçün səhnədə bir cümləni belə yalansız və ya süni səsləndirmək ən böyük günah olub. O, səhnəyə rütbə üçün yox, ruh üçün çıxıb. Çünki onun üçün sənət – daxilin harayı, ruhun izharı, xalqın qəlbinə toxunma sənətidir. Əməkdar artist adı – onun əzm və əxlaqla yoğrulmuş sənətkar yolunun bir mühüm məqamı, amma heç vaxt sonu olmayıb.
Zirvənin adı – Xalq artisti (2000)
2000-ci ildə Pərvanə Qurbanova “Azərbaycan Respublikasının Xalq artisti” adına layiq görülür. Bu, artıq yalnız sənət yolunun yox, bir xalqın sevgisinin, bir millətin duyğularının, səhnəyə bağlanan milyonlarla baxışın zirvəyə ünvanladığı sevgisinin sənədləşmiş adıdır. Dövlət onu bu adla təltif etsə də, xalq üçün o, bu adına illər əvvəl layiq olmuşdu – səhnədə hər dəfə ruhunu qoyduğu gündən bəri.
Çünki Pərvanə xanım heç vaxt səhnəni tamaşadan, obrazı həyatdan, sənəti insanın iç dünyasından ayırmayıb. O, səhnədə oynamaqdan daha çox – səhnədə yaşayıb. Onun sözləri danışmayıb – nəfəs alıb. Onun baxışları oynayıb – düşüncə doğurub. O, tamaşaları oxumayıb – ruhuyla dərk edib. Və elə bu səbəbdən də xalq onu təkcə sənətkar kimi deyil, özü kimi sevib. Xalq artisti – Pərvanə Qurbanovanın adı ilə bir mənaya çevrilib.
Unudulmaz obrazlar – Maral, Firəngiz, Şahnaz və digərləri
Səhnədə bir ömür yaşayan Pərvanə Qurbanovanın sənət bioqrafiyası sadəcə illərin xronologiyası deyil – bu, yaddaşlara köçən obrazların həyatı ilə yazılan bir tale dastanıdır. Onun yaratdığı Maral – məğrurluğun, Firəngiz – iç dünyasında parçalanan qadının, Şahnaz – cəmiyyətlə mübarizədə əyilməyən iradənin simvoludur. Sədaqət obrazında o, adının daşıdığı kimi sədaqətin ən zərif və acıyan tərəflərini göstərib. Pırpız Sona isə onun yumorla yoğrulmuş, xalq nəfəsi daşıyan oyun gücünü ortaya qoyub.
Pərvanə Qurbanovanın yaratdığı bu obrazlar illər keçsə belə unudulmur – çünki onlar unudulmayacaq qədər gerçək, yaşanmış qədər doğma, millətin özündən yoğrulmuş qədər səmimidir. Və bu səbəbdən də bu obrazlar teatr tariximizin unudulmaz səhifələrinə çevrilib.
Kino və televiziya – səhnədən kameraya keçən iz
Teatrla yanaşı film və seriallar da onun sənət dünyasının ayrılmaz parçasına çevrilir. “Haray” filmində Xocalı faciəsinin ağrısını canında hiss etdirən oyanış, “Sarı gəlin” filmindəki lirik-psixoloji dərinlik, “Pərvanələrin rəqsi” serialında Yaqut xanım obrazının mürəkkəb və təzadlı təbiəti onun ekranda da unudulmaz sənətkar olduğunu təsdiqləyir.
Xüsusilə “Xəyanət” filmində canlandırdığı Pərvanə obrazı onun psixoloji aktyorluğunun zirvəsidir. Bu rolda o, səssiz çığlıqların, içində gedən fırtınaların, qadın ruhunun qırılmalarının ustalıqla səhnələşdirilməsini təqdim edir.
Digər tərəfdən, “Yuxu kimi” filmindəki Sərvinaz obrazı zərifliyin, incəliyin, sevgi ilə sükutun qovuşduğu bir mənəvi simvoldur. Onun bu rollardakı oyunları sənət dərslərinə çevriləcək qədər təsirlidir.
Şəxsi həyatda səssiz qəhrəmanlıq
Pərvanə Qurbanovanın həyatı yalnız səhnədəki rollardan ibarət deyil. O, səhnədə necə güclü qadın obrazlarını canlandırıbsa, şəxsi həyatında da bir o qədər səssiz, lakin əzəmətli qəhrəmanlıqlar göstərib. Həyat yoldaşının vaxtsız itkisi onun ömür yoluna sükutla səpilmiş ağır bir sınma nöqtəsi olub. Amma o, bu sarsıntıya boyun əyməyib. Göz yaşını səhnənin arxasında udub, övladlarının yanında bir dağ kimi möhkəm dayanıb. Onun fədakarlığı heç bir alqış eşidilmədən, heç bir səhnə işığı yanmadan, gündəlik həyatın səssiz fonunda yazılıb.
İki övladına həm ana olub, həm ata. Onların üzündən təbəssüm əskik olmasın deyə, öz içində fırtınaları susdurub. Və bu susqunluq onun ən böyük roluna çevrilib – həyatda qalmaq, dik durmaq, sınmamaq rolu. O rol ki, nə mətnlə yazılıb, nə də rejissor təlimatı ilə yönləndirilib. O rol ancaq sevgi ilə, iradə ilə, ana ürəyi ilə yaşanıb.
Pərvanə xanımın həyatı bu gün gənc qadınlar üçün bir məktəbdir – səssiz qalaraq da mübarizə aparmağın, içindən dağılsa da üzündə günəş saxlamağın məktəbi. O, səhnədə milyonların sevimlisi, evində isə övladları üçün əvəzolunmaz bir qəhrəmandır. Onun ən təsirli obrazı, bəlkə də, həyatın özündə yaşadığı səssiz qəhrəmanlıqdır.
Bu torpağın Tomrisi – Səhnədən xalqın qəlbinə
Pərvanə Qurbanova – bu ad təkcə bir sənətkarın kimliyini deyil, bir millətin ruhuna hopmuş səhnə salnaməsini ifadə edir. O, bu torpağın Tomrislərindən biridir – bir qadın, bir ana, bir sənətkar və eyni zamanda bir döyüşçü. Amma onun savaşı silahla yox, sözlə, səhnə ilə, ruhla olub. O, rolun içinə girərkən yalnız obraza çevrilməyib – həyatın özünü səhnəyə gətirib. Tamaşaçı onun baxışlarında sadəcə bir aktrisanın oyununu yox, xalqın dərdini, sevincini, dözümünü görüb. Onun baxışında sözsüz danışan bir təmkin, onun duruşunda səssiz hayqıran bir haqqa çağırış olub.
Pərvanə xanımın sənəti təkcə teatr afişalarında deyil, xalqın yaddaşında yaşayıb – kəndin sadə qadınının, şəhərli intellektualın, tələbə gəncin, ağsaqqalın yaddaşında. Çünki o, obrazları oynamaq üçün seçməyib, yaşamış, içində daşıyıb və o obrazların acısı ilə yatıb, sevinci ilə oyanıb.
O, səhnədə doğulub, səhnədə yaşayıb, lakin yaşadığı bu sənət ömrü onu səhnədən çıxarıb xalqın qəlbinə köçürüb. Çünki o, yalnız teatrın deyil, bu torpağın Tomrisi olub – ruhunda dözüm, sənətində qüdrət, baxışında iz buraxan dərinlik daşıyaraq…
Uşaqlıq xəyalımın gerçəyi – Pərvanə Qurbanova
Gənc yazıçı olaraq müəyyən qədər insan taleyinə, həyat hekayəsinə bələd olmuşam. Amma bəzi simalar var ki, onlar haqqında yazmaq nəinki peşə, həm də mənəvi bir borca çevrilir. Pərvanə Qurbanova – bu ad mənim üçün təkcə böyük bir sənətkarın adı deyil, uşaqlıq xəyallarımın da zirvəsində dayanan bir qadındır.
Mən həqiqətən Gəncə torpağına, o torpağın mayasından yoğrulan insanlara dərin hörmət bəsləmişəm həmişə. Elə bu torpağın yetirməsi olan Pərvanə xanım da illərdir mənim ruhuma toxunan, səsiylə, baxışıyla, duruşuyla məni səssizcə tərbiyə edən bir sənətkar olub.
Cəmi 11-12 yaşım vardı – bir balaca qızcığaz idim. O yaşda insan nə qədər xəyal qura bilərsə, mən də bir o qədər qururdum. Gecələr yuxuya getməmişdən əvvəl gözümün önündə bir səhnə canlanırdı: Pərvanə xanımla eyni masada oturub, onunla söhbət edir, suallar verir, cavablar alırdım. Amma o vaxtlar bu mənzərə mənə bir az nağıl, bir az da əlçatmaz bir səhnə kimi görünürdü.
İllər keçdi. O kiçik qız böyüdü. Yazdı, öyrəndi, çalışdı. Və bir gün nə baş verdi, bilirsinizmi? Uşaqlıq xəyalım gerçəyə çevrildi. Mən Pərvanə Qurbanova ilə tanış oldum. Onunla həmsöhbət oldum.
Bu gün artıq onu izləyən fanatik tamaşaçısı deyiləm yalnız – onun sənət ömrünə heyranlıqla toxunan bir qələm sahibiyəm. Amma o 12 yaşlı Sevinc içimdə hələ də yaşayır – və hər dəfə Pərvanə xanımı səhnədə görəndə qürurla fısıldayır: "Xəyallar, əgər saf və böyükdürsə, bir gün səhnəyə çevrilir..."
Pərvanə xanıma təşəkkür edirəm – sənətə sədaqətinə, sözə olan ehtiramına, biz gənclərə verdiyi ruh və nümunəyə görə.
Sevinc Salehqızı
"AYMEDİACOMPANY.AZ" bölgə müxbiri
