İranın İsrailə raket hücumundan sonra Təl-Əvivin anonsunu verdiyi cavab zərbəsinin hələ də baş tutmaması diqqət çəkir.
Cavabın gecikmə səbəbi ilə bağlı bir sıra versiyalar səsləndirilir. Məsələn, İranın hücumu zamanı İsrailin 20 ədəd F-35 qırıcısının sıradan çıxarılması, ABŞ-ın bu hücuma icazə verməməsi, Tehranın cavab zərbəsi halında ABŞ-ın və İsrailin müttəfiqi olan ölkələrin neft bazarlarını vurmaqla hədələməsi ehtimal səbəblər sırasındadır.
Ümumiyyətlə cavabın gecikməsinin əsl səbəbi nədir? İddia olunan versiyalar nə dərəcədə doğrudur?
Globalinfo.az-a danışan Milli Məclisin deputatı Elçin Mirzəbəyli deyib ki, İsrailin hədəfi, İranın proksilərini sıradan çıxarmaq, əsasən də SEPAH-a tabe olan qrupları zərərsizləşdirməkdən ibarətdir:
“İsrailə məxsus 20 ədəd F35 qırıcısının sıradan çıxarılması ilə bağlı fakt, hələlik öz təsdiqini tapmayıb. Hətta bu doğru olsa belə, İsrailin İrana hücumunun qarşısının alınması üçün yetərli səbəb deyil. Hesabatlarda yer alan göstəricilərə görə, İsrail ordusunun arsenalında 196 ədəd F16, 83 ədəd F15, 30 ədəd F35, 142 ədəd döyüş helikopteri var. Təl-Əvivin Hava Hücumundan Müdafiə (HHM) sistemləri də Tehranınkilərdən dəfələrlə güclüdür. İranın HHM sistemləri 10 ədəd S-200, 32 ədəd S-300 zenit-raket kompleksindən və 40 ədəd Bavar-373 hava hücumundan müdafiə sistemindən ibarətdir.
“Defense Express”in təqdim etdiyi məlumata görə, İranın 50 ədəd MIM-23B I-Hawk, Çin istehsalı olan 9 ədəd HQ-2 və İran Talaş (Xordad) orta mənzilli hava hücumundan müdafiə sistemləri var. Qısa mənzilli sistemlərə gəldikdə isə, onların sırasında Tor-M1 (29 ədəd) və Çin istehsalı olan FM-80 (250 ədəd) adları çəkilir. Bütün bunlar İranın hava hücumundan minimum müdafiə üçün yetərlidir”.
Deputatın sözlərinə görə, İsrail hazırda İranın müdafiə xəttinin ən önəmli hissəsinə, yəni “Hizbullah” və HƏMAS-a sarsıdıcı zərbələr vurub, onların ümumilikdə döyüş potensialının 50%-dən çoxunu məhv edib:
“Ola bilsin ki, İsrailin İranın raket hücumuna dərhal cavab verməməsinin əsas səbəbi daha genişmiqyaslı hücumla bağlıdır. Hərbi ekspertlərin rəyinə görə, İsraildə İrandakı hədəflərlə bağlı kifayət qədər böyük siyahı var. Şərti olaraq, onları üç kateqoriyaya bölmək olar.
Birincisi, İran Silahlı Qüvvələridir. İlk və aşkar hədəflər İranın ballistik raketləri buraxdığı bazalar – buraxılış meydançaları, idarəetmə mərkəzləri, yanacaq anbarları və sursat bunkerləri olacaq. Bununla yanaşı, SEPAH-ın bazaları, həmçinin hava hücumundan müdafiə sistemləri və digər raket batareyaları da hücuma məruz qala bilər. İsrailin həmçinin İranın raket proqramında iştirak edən əsas fiqurlarına, SEPAH rəhbərliyinə dəqiq hədəfli zərbələr endirməsi gözləniləndir.
İkinci hədəf kateqoriyasına İran iqtisadiyyatının infrastruktur obyektləri daxildir. Bunlar neft-kimya müəssisələri, enerji obyektləri, gəmiqayırma zavodları və limanlardır. Lakin bu halda iqtisadi hədəflərə hücumların sadə vətəndaşlara ciddi ziyan vuracağı və əks-reaksiya doğuracağının nəzərə alınması lazım gələcək.
Üçüncü hədəf kateqoriyası İranın nüvə proqramı ilə bağlı obyektlərdir. MAQATE artıq müəyyən edib ki, İranda uranın zənginləşdirilməsinin həcmi mülki enerji üçün tələb olunandan xeyli çoxdur. Bu kateqoriyadakı hədəflərə İranın Parçindəki hərbi nüvə proqramının mərkəzi, Tehran, Benab və Ramsardakı tədqiqat reaktorları, eləcə də Buşehr, Netenz, İsfahan və Ferdovsdakı böyük obyektlər daxil ola bilər”.
Ekspert bildirib ki, indiki halda İsrailin İranın hücumuna dərhal reaksiya verməməsinin səbəblərindən biri də, ABŞ-ın qarşıdurmanın ekskalasiyasında hələlik maraqlı olmaması ilə bağlıdır:
“Zənnimcə, İsraili və müttəfiqlərini hazırda İranın proksilərini və onların birbaşa idarəçilərini sıradan çıxarmaq daha çox düşündürür. İndi əsas hədəf SEPAH-ı tamamilə sıradan çıxarmaq, İranın dini-siyasi idarəçilik sisteminin mahiyyətini dəyişməkdir. Bu yanaşma həm də İran cəmiyyətinin sistemə qarşı mübarizəsini stimullaşdıra, rejimin ideoloji amillər üzərindən cəmiyyəti konsolidasiya etmək imkanlarını məhdudlaşdıra bilər”.
Turan Rzayev
Globalinfo.az
Cavabın gecikmə səbəbi ilə bağlı bir sıra versiyalar səsləndirilir. Məsələn, İranın hücumu zamanı İsrailin 20 ədəd F-35 qırıcısının sıradan çıxarılması, ABŞ-ın bu hücuma icazə verməməsi, Tehranın cavab zərbəsi halında ABŞ-ın və İsrailin müttəfiqi olan ölkələrin neft bazarlarını vurmaqla hədələməsi ehtimal səbəblər sırasındadır.
Ümumiyyətlə cavabın gecikməsinin əsl səbəbi nədir? İddia olunan versiyalar nə dərəcədə doğrudur?
Globalinfo.az-a danışan Milli Məclisin deputatı Elçin Mirzəbəyli deyib ki, İsrailin hədəfi, İranın proksilərini sıradan çıxarmaq, əsasən də SEPAH-a tabe olan qrupları zərərsizləşdirməkdən ibarətdir:
“İsrailə məxsus 20 ədəd F35 qırıcısının sıradan çıxarılması ilə bağlı fakt, hələlik öz təsdiqini tapmayıb. Hətta bu doğru olsa belə, İsrailin İrana hücumunun qarşısının alınması üçün yetərli səbəb deyil. Hesabatlarda yer alan göstəricilərə görə, İsrail ordusunun arsenalında 196 ədəd F16, 83 ədəd F15, 30 ədəd F35, 142 ədəd döyüş helikopteri var. Təl-Əvivin Hava Hücumundan Müdafiə (HHM) sistemləri də Tehranınkilərdən dəfələrlə güclüdür. İranın HHM sistemləri 10 ədəd S-200, 32 ədəd S-300 zenit-raket kompleksindən və 40 ədəd Bavar-373 hava hücumundan müdafiə sistemindən ibarətdir.
“Defense Express”in təqdim etdiyi məlumata görə, İranın 50 ədəd MIM-23B I-Hawk, Çin istehsalı olan 9 ədəd HQ-2 və İran Talaş (Xordad) orta mənzilli hava hücumundan müdafiə sistemləri var. Qısa mənzilli sistemlərə gəldikdə isə, onların sırasında Tor-M1 (29 ədəd) və Çin istehsalı olan FM-80 (250 ədəd) adları çəkilir. Bütün bunlar İranın hava hücumundan minimum müdafiə üçün yetərlidir”.
Deputatın sözlərinə görə, İsrail hazırda İranın müdafiə xəttinin ən önəmli hissəsinə, yəni “Hizbullah” və HƏMAS-a sarsıdıcı zərbələr vurub, onların ümumilikdə döyüş potensialının 50%-dən çoxunu məhv edib:
“Ola bilsin ki, İsrailin İranın raket hücumuna dərhal cavab verməməsinin əsas səbəbi daha genişmiqyaslı hücumla bağlıdır. Hərbi ekspertlərin rəyinə görə, İsraildə İrandakı hədəflərlə bağlı kifayət qədər böyük siyahı var. Şərti olaraq, onları üç kateqoriyaya bölmək olar.
Birincisi, İran Silahlı Qüvvələridir. İlk və aşkar hədəflər İranın ballistik raketləri buraxdığı bazalar – buraxılış meydançaları, idarəetmə mərkəzləri, yanacaq anbarları və sursat bunkerləri olacaq. Bununla yanaşı, SEPAH-ın bazaları, həmçinin hava hücumundan müdafiə sistemləri və digər raket batareyaları da hücuma məruz qala bilər. İsrailin həmçinin İranın raket proqramında iştirak edən əsas fiqurlarına, SEPAH rəhbərliyinə dəqiq hədəfli zərbələr endirməsi gözləniləndir.
İkinci hədəf kateqoriyasına İran iqtisadiyyatının infrastruktur obyektləri daxildir. Bunlar neft-kimya müəssisələri, enerji obyektləri, gəmiqayırma zavodları və limanlardır. Lakin bu halda iqtisadi hədəflərə hücumların sadə vətəndaşlara ciddi ziyan vuracağı və əks-reaksiya doğuracağının nəzərə alınması lazım gələcək.
Üçüncü hədəf kateqoriyası İranın nüvə proqramı ilə bağlı obyektlərdir. MAQATE artıq müəyyən edib ki, İranda uranın zənginləşdirilməsinin həcmi mülki enerji üçün tələb olunandan xeyli çoxdur. Bu kateqoriyadakı hədəflərə İranın Parçindəki hərbi nüvə proqramının mərkəzi, Tehran, Benab və Ramsardakı tədqiqat reaktorları, eləcə də Buşehr, Netenz, İsfahan və Ferdovsdakı böyük obyektlər daxil ola bilər”.
Ekspert bildirib ki, indiki halda İsrailin İranın hücumuna dərhal reaksiya verməməsinin səbəblərindən biri də, ABŞ-ın qarşıdurmanın ekskalasiyasında hələlik maraqlı olmaması ilə bağlıdır:
“Zənnimcə, İsraili və müttəfiqlərini hazırda İranın proksilərini və onların birbaşa idarəçilərini sıradan çıxarmaq daha çox düşündürür. İndi əsas hədəf SEPAH-ı tamamilə sıradan çıxarmaq, İranın dini-siyasi idarəçilik sisteminin mahiyyətini dəyişməkdir. Bu yanaşma həm də İran cəmiyyətinin sistemə qarşı mübarizəsini stimullaşdıra, rejimin ideoloji amillər üzərindən cəmiyyəti konsolidasiya etmək imkanlarını məhdudlaşdıra bilər”.
Turan Rzayev
Globalinfo.az
